Pandemia COVID-19 spowodowała wiele zmian, które pozostaną stałymi elementami codzienności także po wygranej walce z wirusem. Nie sposób sobie wyobrazić, że całkowicie znikną teleporady medyczne, praca zdalna lub konferencje online. A pomaganie? Jaki wpływ na tę ostatnią aktywność ma technologia sprawdziły badaczki z Ośrodka Przetwarzania Informacji – Państwowego Instytutu Badawczego, Instytutu Psychologii PAN oraz Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego.
W czasie trwającej już ponad rok pandemii znacznie wzrosła rola nowoczesnych technologii. Wiele obszarów naszego funkcjonowania przeniosło się do sieci, która gwarantuje m.in. szybki kontakt oraz nie niesie ze sobą ryzyka zarażenia koronawirusem. Badaczki OPI PIB, Instytutu Psychologii PAN oraz Wydziału Psychologii UW postanowiły zbadać akcje pomocowe w wirtualnym świecie. Chciały sprawdzić, czy technologia pomaga, czy też przeszkadza w aktywności pomocowej online? Analizie poddano różne rodzaje wsparcia oferowanego wyłącznie za darmo. Uwzględniono m.in. zakupy dla osób w kwarantannie, organizowanie rozrywki online dla znajomych, lekcje polskiego dla obcokrajowców, czytanie bajek dzieciom w wieku przedszkolnym czy nawet wirtualne spacery po lesie. Otrzymane wyniki potwierdziły, że otwartość na interakcje społeczne online przekłada się na chęć zaangażowania się w pomoc w sieci internetowej.
Zbadałyśmy aż 234 osoby, głównie takie, które zgłosiły swoją chęć pomocy na grupie Widzialnej Ręki w serwisie Facebook. Pytałyśmy o zaangażowanie respondentów w różne aktywności pomocowe online i offline. Wśród najpopularniejszych pojawiły się m.in. kupowanie produktów w sklepach i restauracjach zagrożonych zamknięciem, wpłacanie darowizn czy też robienie zakupów osobom z grup ryzyka. Zaobserwowałyśmy również stosunkowo rzadkie aktywności, np. zaangażowanie w ramach Ochotniczej Straży Pożarnej, a nawet prowadzenie medytacji online. Badanie pokazało również, że u 60 proc. badanych już wiosną ubiegłego roku sytuacja zawodowa się zmieniła. Tylko ok. 9 proc. respondentów deklarowało, że nie odczuwa żadnych zmian w związku z pandemią – mówi Gabriela Górska z Laboratorium Interaktywnych Technologii OPI PIB oraz Instytutu Studiów Społecznych ISS UW.
Jak dodaje dr Oliwia Maciantowicz z Wydziału Psychologii UW, badanie pokazało, iż ludzie mogą być społeczni online i to może mieć przełożenie na chęć oferowania pomocy. Badaczka przyznaje, że wyniki nie pokazują jednoznacznie, czy oznacza to, że musimy być ekstrawertyczni, żeby podejmować społeczną aktywność w świecie wirtualnym.
Z naszego badania wynika raczej, że online pomagamy tym częściej, im częściej robimy to również offline. Dodatkowo zaznajomienie z technologią najzwyczajniej to ułatwia. Bycie aktywnym społecznie online oznacza lepszą „orientację” w sieci, łatwość komentowania, reagowania i wchodzenia w dyskusje. Musi to oczywiście odzwierciedlać nasze zachowanie w świecie rzeczywistym.
Wyniki pokazały także, jak ważne jest dbanie o poczucie bezpieczeństwa osób pomagających. Lęk przed nadużyciami w internecie, ale również brak zaufania odnośnie technologii powstrzymują ludzi od pomocy online. Co szczególnie ciekawe, negatywnie wpływają one także na zachowania altruistyczne poza siecią internetową. Można wyciągnąć wniosek, że projektując platformy pomocy wzajemnej, należy zwrócić szczególną uwagę na przejrzystość, klarowność, ale także bezpieczeństwo danych osób pomagających. Technologia może wspierać pomaganie, jednak należy zagwarantować bezpieczeństwo i przekonać o tym użytkowników.
W pierwszych miesiącach pandemii COVID-19 przebadano 234 osoby. Do badań użyto dwóch skal: General Online Social Interaction Propensity (GOSIP), która mierzy chęć wchodzenia w interakcje społeczne online oraz skalę Technology Adotoption Propensity (TAP), mierzącą stosunek do technologii (w tym zaufanie, optymizm odnośnie jej użycia) oraz ocenę własnych umiejętności użytkowników. Zachowania pomocowe online wykazały istotne związki z chęcią do nawiązywania kontaktów społecznych, zgodnie z przewidywaniami badaczy (statystycznie istotne korelacje na poziomie 0,25 do 0,32). Natomiast, co zaskakujące, brak zaufania do technologii przekładał się na niechęć do udzielania pomocy zarówno online, jak i offline (korelacje na poziomie -0,27 do -0,17).
źródło: OPI PIB