Naukowcy z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zakończyli kolejny sezon Międzynarodowej Interdyscyplinarnej Ekspedycji Archeologicznej „Novae” w północnej Bułgarii.
To już 54 sezon naukowo-badawczy Międzynarodowej Interdyscyplinarnej Ekspedycji Archeologicznej UAM „Novae” na terenie rzymskiego obozu legionowego i wczesnobizantyjskiego miasta Novae, w prowincji Moesia Inferior w Bułgarii. Trwał pięć tygodni, a pracami kierowała dr hab. Elena Klenina z Wydziału Historii UAM.
Wcześniej, w trakcie badań prowadzonych w latach 2003–2011, zakończono opracowywanie historii i architektury wczesnochrześcijańskiego kompleksu biskupiego (IV–VI w.) oraz rzymskiej wielkiej łaźni legionowej (II–IV w.). W kwartale zabudowy miejskiej, na którym znajdują się pozostałości wymienionych kompleksów zabudowy obozu legionowego i miasta, w wyniku przeprowadzonych prac studyjnych wydzielony został zespół pomieszczeń odbiegający od dotychczas odkrywanych zarówno pod względem konstrukcyjnym, jak i rozplanowania. Według naukowców z UAM analiza wydarzeń historycznych oraz dotychczasowych danych archeologicznych skłania do postawienia hipotezy, że to rezydencja przeznaczona dla osoby wysokiej rangi, prawdopodobnie króla Gotów, Teodoryka Wielkiego. Głównym zagadnieniem tegorocznej kampanii było potwierdzenie tej hipotezy poprzez pełniejsze odkrycie pozostałości samej rezydencji, która znajduje się w Novae, bezpośrednio przy via principalis, najważniejszej ulicy na osi wschód – zachód.
Novae zostało stolicą królestwa Gotów w ostatniej ćwierci V wieku. O długotrwałej obecności Gotów w tym miejscu świadczą m.in. źródła archeologiczne. Przy zachodnim murze obronnym Novae archeolodzy bułgarscy odkryli i przebadali duże cmentarzysko. W czasie badań odkryto w grobach między innymi złotą biżuterię oraz wyroby toaletowe, świadczące o wysokiej pozycji społecznej ich użytkowników i niebudzące wątpliwości co do ich etnicznej gockiej przynależności. Otwarte pozostawało pytanie: gdzie król Gotów zatrzymywał się podczas swoich pobytów w Novae? Odkryte w latach 2007–2009 pozostałości okazałej rezydencji na zachód od rezydencji biskupiej pozwoliły wówczas postawić ostrożne przypuszczenie, iż był to pałac z czasów Teodoryka Wielkiego w Novae.
W okresie drugiej połowy V wieku w Novae ważną rolę w polityce odgrywał biskup. Nie jest tym samym przypadkiem, że zabudowania rezydencji Teodoryka Wielkiego w Novae lokalizowano bezpośrednio po północno-zachodniej stronie kompleksu biskupiego. Koegzystencja tych dwóch ważnych osób w Novae była niezwykle istotna, zarówno dla prawidłowego funkcjonowania miasta, jak i całej prowincji Mezja Secunda – uważa dr hab. Klenina i dodaje: – Nasze tegoroczne badania przyniosły nowe, bardzo istotne dane źródłowe, pozwalające na stwierdzenie, iż rezydencja zajmowała powierzchnię nie mniejszą niż 35 × 46 m z fasadą otwartą na północ, na główną ulicę miasta, via principalis. Podkreślić należy, że do badań archeologicznych dostępna jest współcześnie tylko południowa część rezydencji. Północna jej część jest pod drogą asfaltową, łączącą Swisztow z Ruse. Zabudowania pałacu Teodoryka znajdują się zaledwie siedem metrów na zachód od rezydencji biskupiej i niecałe dziewięć metrów na północ od monumentalnego budynku horreum. To sąsiedztwo nie może być przypadkowe.
W czasie tegorocznego sezonu odkryto wyłożony kamienną posadzką dziedziniec portykowy wraz z pięknie ocembrowaną studnią oraz pomieszczenia pomocnicze. W trakcie badań znaleziono 62 monety brązowe pochodzące z końca IV i V wieku, biżuterię brązową, lampy gliniane oraz płytki marmurowe z dekoracją geometryczną i roślinną, będące elementami wykładzin ściennych w pomieszczeniach rezydencji. Według dotychczas pozyskanych danych źródłowych rezydencja została zniszczona w pierwszej połowie VI wieku.
Mamy pełną świadomość, że nasze ustalenia dotyczące rezydencji Teodoryka Wielkiego w Novae wymagają przeprowadzenia starannych interdyscyplinarnych studiów i konsultacji historycznych oraz powtórnej analizy dotychczasowych tzw. gockich źródeł archeologicznych odkrytych na terenie Novae w okresie ponad pięćdziesięciu lat polsko-bułgarskich badań archeologicznych – mówi dr hab. Elena Klenina. – Konieczne jest również przeprowadzenie uzupełniających badań archeologicznych dla pełnego odkrycia i przebadania pozostałości architektonicznych zespołu pomieszczeń określanego jako pałac Teodoryka Wielkiego wraz z najbliższą zabudową towarzyszącą – dodaje.
Tegoroczna kampania naukowo-badawcza w Novae nie była skoncentrowana wyłącznie na odkryciu i przebadaniu pozostałości rezydencji króla Gotów. W trakcie prowadzonych prac eksploracyjnych tuż przy zachodnim murze budynku horreum natrafiono na kolejne monumentalne elementy zabudowy unikatowego rzymskiego arsenału, armamentarium, na terenie obozu legionowego. Dotychczasowe badania archeologiczne pozwalały na stwierdzenie, że arsenał miał wymiary 45 × 45 m. Z tegorocznych wyników wiadomo, że to budowla o wiele większa, która w konsekwencji dochodziła bezpośrednio w pobliże zachodniego muru obronnego obozu legionowego. To oznacza, że długość budynku armamentarium wynosiła najprawdopodobniej 260 stóp rzymskich, czyli około 78 metrów.
W tym momencie mamy odkryte i rozpoznane badawczo pozostałości murów arsenału na długości ponad 50 metrów. Podkreślić należy, iż arsenał w Novae jest obecnie największym i jedynym tak dobrze zachowanym i przebadanym obiektem tego typu wśród wszystkich obozów legionowych na limesie dunajskim i reńskim, północnej granicy Cesarstwa Rzymskiego – podkreśla Klenina. – Zarówno ten budynek, jak i domniemana rezydencja Teodoryka Wielkiego są przedmiotem szczególnej uwagi i ogromnego zainteresowania wśród zagranicznych archeologów i historyków, co wyraża się nie tylko w formie wielu osobistych wizyt i zapytań, ale także w licznych zaproszeniach na międzynarodowe konferencje i światowe kongresy archeologiczne, jakie otrzymujemy – dodaje.
Jan Matecki, źródło: www.uniwersyteckie.pl