Lepsze poznanie heliosfery, czyli obszaru wokół Słońca, i jej oddziaływania z najbliższym otoczeniem galaktycznym Słońca oraz badanie procesów rozpędzania cząstek promieniowania kosmicznego – to główny cel podpisanego porozumienia między Ministrem Edukacji i Nauki a Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk.
Umowa dotyczy finansowania eksperymentu i instrumentu GLOWS, który CBK PAN przygotowuje we współpracy z NASA, Uniwersytetem w Princeton oraz z najważniejszymi uczelniami i instytutami naukowymi na świecie. Ministerstwo Edukacji i Nauki przeznaczy na budowę instrumentu oraz przeprowadzenie eksperymentu GLOWS (ang. GLObalsolar Wind Structure) kwotę 16 mln zł. GLOWS jest częścią kompleksowej misji badawczej NASA o nazwie IMAP (ang. Interstellar Mapping and Acceleration Probe). Jej celem jest lepsze rozpoznanie heliosfery i jej reakcji z najbliższym otoczeniem galaktycznym Słońca, a także badanie procesów dotyczących rozpędzania cząstek promieniowania kosmicznego.
Współpraca z NASA jest dla nas potwierdzeniem, że wydatki do tej pory przeznaczone na rozwój badań naukowych w obszarze przestrzeni kosmicznej to znakomita inwestycja. Liczymy, że Centrum Badań Kosmicznych PAN będzie naszą wizytówką w NASA i pomostem do dalszego rozszerzania współpracy dwustronnej. Tego typu współpraca to jeden z elementów realizacji polskiej polityki kosmicznej. Naszym kluczowym partnerem jest Europejska Agencja Kosmiczna. W grudniu 2020 r. przeznaczyliśmy dodatkowe 3 mln euro na program PRODEX, dzięki któremu polscy inżynierowie i naukowcy mogą brać udział w projektach dotyczących misji naukowych realizowanych przy silnym wsparciu ESA. To właśnie dzięki tym nakładom widzimy szybki rozwój polskiego sektora kosmicznego, który przekłada się na coraz większe projekty realizowane przez nasze jednostki naukowe i firmy – przyznaje minister Przemysław Czarnek.
Centrum Badań Kosmicznych PAN zostało wybrane jako partner misji NASA IMAP ze względu na wieloletnie doświadczenie w badaniach heliosfery. CBK brało udział przy takich misjach, jak IBEX (NASA) oraz Solar Orbiter i PROBA-3 (ESA).
Nasze naukowe zaangażowanie w misję NASA IBEX (Interstellar Boundary Explorer), szczególnie opracowanie uzyskanych danych, jak również wieloletnie inżynierskie doświadczenie w tworzeniu instrumentów badawczych na misje Europejskiej Agencji Kosmicznej i współpraca z partnerami z całego świata pozwoliły wygrać konkurs na udział w misji IMAP. Jesteśmy odpowiedzialni za projekt i wykonanie instrumentu badawczego GLOWS oraz przeprowadzenie całego eksperymentu. To długi, rozłożony na wiele lat proces, wymagający skrupulatności i stałego zaangażowania –podkreśla profesor Iwona Stanisławska, dyrektor Centrum Badań Kosmicznych PAN.
CBK PAN jest odpowiedzialne za cały proces związany z GLOWS, od złożenia propozycji eksperymentu, przez projekt i budowę instrumentu aż po analizę zebranych dzięki niemu danych.
To porozumienie opiera się na zainicjowanej w 1962 roku współpracy między NASA a Polską. Doceniamy wsparcie Polski dla misji IMAP, wspólnie będziemy pracować nad lepszym poznaniem naszego kosmicznego otoczenia – zapowiada Steve Jurczyk, Główny Cywilny Administrator NASA.
Misja IMAP tworzona jest przez międzynarodowy zespół naukowy pod kierownictwem profesora Davida J. McComasa z Uniwersytetu Princeton, a realizację projektu koordynuje Applied Physics Laboratory (APL) z Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa. Z ramienia NASA misję koordynuje Heliophysics Division w Science Mission Directorate. Sonda kosmiczna IMAP wyposażona będzie w dziesięć instrumentów naukowych, z których jeden powstaje w CBK PAN. GLOWS to fotometr do obserwacji fluorescencyjnej poświaty heliosferycznej wodoru w Układzie Słonecznym. Dane uzyskane dzięki niemu umożliwią zbadanie zależności strumienia wiatru słonecznego od szerokości heliograficznej oraz rozkładu w przestrzeni międzyplanetarnej wodoru międzygwiazdowego. Naukowcy z CBK PAN skonstruują część detektorową ze specjalnie zaprojektowanym układem optycznym, układ zasilania elektrycznego, komputer instrumentu wraz z oprogramowaniem oraz niezbędną naziemną aparaturę wspomagającą i testową oraz oprogramowanie naukowe. IMAP działać będzie w pobliżu tzw. punktu libracji L1 między Ziemią a Słońcem, ok. 1,5 mln km od Ziemi. Punkt Lagrange’a L1 to wyimaginowany punkt w przestrzeni między Ziemią a Słońcem, gdzie równoważą się potencjały grawitacyjne Ziemi i Słońca. Dzięki temu umieszczony w jego pobliżu statek kosmiczny łatwiej jest utrzymać w stałym położeniu względem Ziemi i Słońca.
Centrum Badań Kosmicznych PAN od wielu lat prowadzi badania nad heliosferą i jej otoczeniem. Fakt, że naukowcy z PAN zostali zaproszeni do współpracy przez NASA, obok badaczy z takich instytucji jak Uniwersytet Princeton i MIT, świadczy o najwyższym światowym poziomie naszych badań kosmicznych i o najwyższej efektywności jaką osiągają najlepsze jednostki PAN. Cieszę się, że kolejny instrument Centrum Badań Kosmicznych, który tym razem w przestrzeń kosmiczną wyniesie rakieta firmy SpaceX, będzie mógł zostać sprawdzony w działaniu – nie kryje dumy profesor Jerzy Duszyński, prezes Polskiej Akademii Nauk.
W konsorcjum przygotowującym misję, obok CBK PAN znalazły się takie instytucje, jak m.in. MIT, Caltech, JPL i kilkanaście innych uznanych ośrodków badawczych i uniwersyteckich. Satelita IMAP ma zostać wyniesiony w 2025 roku rakietą firmy SpaceX.
źródło: CBK PAN