Centrum Badań Kosmicznych PAN będzie partnerem w misji kosmicznej NASA Interstellar Mapping and Acceleration Probe (IMAP), której start przewidziany jest w 2024 roku. CBK PAN umieści na satelicie IMAP fotometr dwukanałowy GLOWS (GLObal solar Wind Structure), który zostanie zbudowany wspólnie z partnerami z Niemiec. W misji IMAP uczestniczyć będą zarówno naukowcy, jak i zespół inżynieryjny z CBK PAN odpowiedzialny za budowę i integrację GLOWS.
Celem misji IMAP jest lepsze poznanie heliosfery i jej oddziaływania z najbliższym otoczeniem galaktycznym Słońca oraz badanie procesów rozpędzania cząstek promieniowania kosmicznego. Misja będzie realizowana przez międzynarodowy zespół pod kierownictwem prof. Davida J. McComasa z Uniwersytetu Princeton, a realizację projektu koordynować będzie Applied Physics Laboratory (APL) z Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa. IMAP wyposażony będzie w dziesięć instrumentów naukowych, z których jeden powstanie w CBK PAN we współpracy z partnerami z Uniwersytetu w Bonn i Uniwersytetu w Bochum w Niemczech. IMAP działać będzie w pobliżu tzw. punktu libracji L1 między Ziemią a Słońcem, ok. 1,5 mln km od Ziemi.
Zespół uczonych i inżynierów z CBK PAN, kierowany przez dr. hab. Macieja Bzowskiego z Zakładu Fizyki Układu Słonecznego i Astrofizyki (ZFUSiA) w CBK PAN, zaproponował wyposażenie IMAP w fotometr dwukanałowy GLOWS do obserwacji fluorescencyjnej poświaty heliosferycznej w liniach Lyman-α neutralnego wodoru (121,6 nm) i helu (58,4 nm).
Kierownik eksperymentu GLOWS, dr hab. Maciej Bzowski, podkreślił, że zaproponowany przez CBK PAN eksperyment GLOWS przyniesie lepsze zrozumienie trójwymiarowej struktury wiatru słonecznego i jej zmian w cyklu aktywności słonecznej, zbadanie temperatury elektronów w wietrze słonecznym blisko Słońca, a tym samym kluczowego zagadnienia transportu energii blisko źródeł wiatru słonecznego. Równie ważne będą badania neutralnego gazu międzygwiazdowego. Udział w misji IMAP będzie kontynuacją wieloletniego programu badań heliosfery i jej najbliższego otoczenia galaktycznego, prowadzonego w zespole ZFUSiA CBK PAN dotychczas m.in. w ramach misji NASA Interstellar Boundary Explorer (IBEX). – Teraz jednak będziemy mieli własny instrument – mówi dr Bzowski. Oznacza to przyjęcie odpowiedzialności za sformułowanie i realizację programu badań prowadzonych tym przyrządem.
– Przyjęcie przez NASA naszego eksperymentu kosmicznego GLOWS to dla nas wielka satysfakcja. Badania heliosfery stanowią bardzo ważną część misji poznawczej CBK PAN. Opracowanie i realizacja projektu GLOWS w ramach misji IMAP to efekt wieloletniej i bardzo owocnej współpracy naukowej między uczonymi z CBK PAN a partnerami z Niemiec z grupy profesora Fahra oraz z partnerami amerykańskimi, prof. Davidem McComasem z Uniwersytetu Princeton i prof. Eberhardem Moebiusem i Nathanem Schwadronem z Uniwersytetu New Hampshire w ramach misji IBEX – mówi dyrektor CBK PAN prof. dr hab. Iwona Stanisławska. – To dla nas bardzo ważne, że teraz zaangażowane zostaną także nasze grupy inżynierskie, które mają długoletnie doświadczenie we współpracy z partnerami europejskimi oraz rosyjskimi, chińskimi i indyjskimi. Dzięki GLOWS nasi inżynierowie rozpoczną także współpracę techniczną z NASA.
GLOWS zostanie zbudowany przez grupę inżynierską z CBK PAN, kierowaną przez dr. inż. Piotra Orleańskiego, we współpracy z uczonymi i inżynierami z Uniwersytetów w Bonn i Bochum oraz z partnerem przemysłowym – firmą von Hoerner und Sulger ze Schwetzingen w Niemczech. W skład grupy ze strony CBK PAN wchodzą jako Co-Investigators (Co-I) dr hab. Maciej Bzowski, dr Justyna M. Sokół, mgr Marzena A. Kubiak oraz odbywający obecnie staż podoktorski w Uniwersytecie Princeton dr Paweł Swaczyna.
CBK PAN odpowiadać będzie za układ zasilania elektrycznego, komputer instrumentu wraz z oprogramowaniem oraz za integrację całego przyrządu. Część detektorową i optyczną dostarczą partnerzy niemieccy. Kierownikiem niemieckiej części GLOWS będzie prof. Hans J. Fahr z Uniwersytetu w Bonn.
Decyzja NASA o wyborze naszego międzynarodowego zespołu do realizacji misji IMAP to ważne wydarzenie, które w znacznym stopniu ukierunkuje prace ZFUSiA CBK PAN w ciągu następnej dekady.
– Zaproponowany przez CBK PAN udział w technicznej realizacji projektu to naturalna kontynuacja specjalizacji Laboratorium Satelitarnych Aplikacji Układów FPGA, która znacznie rozwinęła się przy realizacji wielu poprzednich misji: Integral, MEX, Chandrayaan, Herschel, CaSSIS, ASIM, SolarOrbiter, a obecnie OpSat, PROBA3 i JUICE. Wysoki poziom gotowości technologicznej, poparty przykładami opracowań sprawdzonych już w kosmosie, był jednym z istotnych elementów wyboru instrumentu GLOWS przez NASA – podkreśla dr inż. Piotr Orleański. – Integracja całego instrumentu w CBK PAN stwarza olbrzymie możliwości dla zbudowania kolejnej specjalizacji instrumentalnej w instytucie – tym istotniejszej, że od początku opartej o bardzo bliską współpracę grupy inżynierskiej z zespołem naukowym.
JK
(Źródło: CBK PAN)