Interdyscyplinarne Centrum Doskonałości powstanie w Instytucie Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie. Badacze wykorzystają narzędzia nutrigenomiki do oceny wpływu odżywiania na (epi)genetyczne predyspozycje do tzw. chorób dietozależnych.
W 2020 roku Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN otrzymał europejski grant ERA Chairs H2020 o wartości 2,5 mln euro na powołanie Centrum Doskonałości w obszarze nutrigenomiki dla poprawy zdrowia i jakości życia. W ramach projektu WELCOME2 prof. Carsten Carlberg, światowej klasy biochemik w badaniach nad witaminą D, stworzy zespół zajmujący się analizą regulacji genów w skali całego genomu człowieka, w szczególności zmian w jego epigenomie i transkryptomie. Dzięki opracowaniu „cyfrowych bliźniaków”, czyli modeli osób zdrowych i chorych, możliwe będzie testowanie in silico (za pomocą symulacji komputerowej) interwencji związanych z doborem diety, aktywnością fizyczną i stosowaniem leków. Działania te będą podstawą do utworzenia w Instytucie Centrum Doskonałości w obszarze nutrigenomiki.
Prof. Carlberg ukończył studia biochemiczne w Freie Universität Berlin. Następnie trafił do zespołu prof. Burghardta Wittiga, jednego z najwybitniejszych ekspertów w dziedzinie medycyny molekularnej, u którego w 1989 r. uzyskał stopień doktora za badania nad oddziaływaniem polimeraz ze strukturami drugorzędowymi DNA. W latach 1989–1992 odbył staż podoktorski w szwajcarskim koncernie medycznym Roche w Bazylei, w którym badał wpływ witaminy D na regulację ekspresji genów. Przez kolejne pięć lat był liderem jednej z grup badawczych na Uniwersytecie Genewskim. W 1997 r. habilitował się na Uniwersytecie w Düsseldorfie, gdzie kontynuował badania nad witaminą D.
W 2000 r. otrzymał stanowisko profesora zwyczajnego na Uniwersytecie w Kuopio, który po połączeniu z Uniwersytetem w Joensuu w 2010 r. utworzył Uniwersytet Wschodniej Finlandii. Równolegle, w 2006 r., prof. Carlberg zorganizował na Uniwersytecie Luksemburskim program studiów magisterskich z zakresu zintegrowanej biologii systemów. Był jednym z głównych naukowców Fińskiego Centrum Doskonałości Chorób Sercowo-Naczyniowych i Badań nad Cukrzycą Typu 2. Koordynował konsorcjum badawcze Marie Skłodowska-Curie Research Training Network „NucSYS” w obszarze biologii systemów receptorów jądrowych.
W swoich badaniach od ponad 30 lat skupia się na witaminie D. Badał jej wpływ na zmiany w epigenomie (modyfikacje DNA genomowego i białek histonowych, które nie wpływają na kod genetyczny) i transkryptomie (zestawie cząsteczek mRNA obecnym w określonym momencie w komórce aby zakodować specyficzne i odpowiednie ilości białek). Odkrył, że w zależności od sposobu reakcji na ekspozycję na witaminę D, ludzi można zakwalifikować do trzech grup: słabo, średnio i silnie reagujących. Wskazuje to, że suplementacja tym związkiem powinna być ściśle spersonalizowana, ponieważ ma wpływ nie tylko na zdrowie kości, ale i na prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego, a więc na profilaktykę chorób metabolicznych, nowotworów czy ochronę przed zachorowaniem na SARS-CoV-2. Obecne projekty badawcze prof. Carlberga koncentrują się na wpływie witaminy D na genom (całość informacji genetycznej) człowieka w warunkach in vivo.
Prof. Carlberg jest autorem 168 publikacji naukowych, 68 recenzji oraz 45 innych publikacji, w tym 7 podręczników związanych m.in. z nutrigenomiką, którą wykładał jako jeden z pierwszych na świecie. Jego prace cytowane były ponad 17 tys. razy, co lokuje go w grupie najbardziej wpływowych badaczy.
W wyniku międzynarodowego konkursu, w którym kandydatów oceniało grono naukowców z Polski, Francji, Niemiec i Grecji, założy w Instytucie Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN interdyscyplinarne Centrum Doskonałości w obszarze nutrigenomiki. Rozpoczęto już kompletowanie zespołu badawczego. Obecnie poszukiwane są dwie osoby na stanowiska typu post-doc oraz trójka doktorantów. Pierwszym celem badawczym grupy będzie analiza wpływu witaminy D i innych związków odżywczych na zmiany epigenomu i transkryptomu komórek i tkanek u osób zdrowych i zagrożonych rozwojem stanów chorobowych.
Olsztyński instytut jest jednym z siedmiu laureatów ERA Chairs w Polsce w dotychczasowej historii programu.
MK, źródło: www.pan.olsztyn.pl