W większości kultur męskość rozumiana jest jako status społeczny, na który trudno jest zapracować, a który łatwo można stracić. Dodatkowo wymaga wielokrotnego udowadniana przez konkretne zachowania, gesty czy działania – wynika z badań prowadzonych w Instytucie Psychologii Uniwersytetu Gdańskiego.
Czym jest męskość, jak ją definiować i co przez nią rozumieć? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań poszukiwało ponad 100 badaczek i badaczy z 62 krajów w ramach międzynarodowego projektu Towards Gender Harmony kierowanego przez dr hab. Nataszę Kosakowską-Berezecką z Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego. Wyniki opublikowało czasopismo Journal of Cross-Cultural Psychology.
Analizowaliśmy współczesne rozumienie męskości i kobiecości, prowadząc badania na wszystkich kontynentach. Wzięło w nich udział ponad 28 tysięcy uczestników i uczestniczek. To pierwsze tak obszerne i szerokie prace badawcze w historii badań społecznych w tej tematyce. Wykazały, że męskość w większości kultur jest związana z pewnym uniwersalnym założeniem: trzeba na nią zasłużyć i trzeba ją udowadniać poprzez spełnienie określonych w danej kulturze standardów męskości – wyjaśnia dr hab. Natasza Kosakowska-Berezecka z Zakładu Psychologii Międzykulturowej i Psychologii Rodzaju Instytutu Psychologii UG.
Jak podkreślają badacze, najczęściej cechy uznawane za męskie kojarzone są ze sprawczością, pewnością siebie, dominacją, dążeniem do wysokiego statusu społecznego czy zaradnością finansową. Normy męskości odnoszą się przeważnie do tego, jakie oczekiwania stawia się mężczyznom w danym społeczeństwie. A te oczekiwania pojawiają się na bardzo wczesnym etapie, towarzysząc chłopcom już od najmłodszych lat. Jak wynika z badań, w większości kultur męskość jest czymś innym niż byciem mężczyzną – trzeba na nią zasłużyć i w dość łatwy sposób można ją utracić.
Ludzie różnią się między sobą w zakresie tego, jak bardzo są przekonani, że męskość wymaga ciągłego potwierdzania. Na różnice te ma wpływ to, w jaki sposób osoba jest wychowywana oraz w jakim otoczeniu społecznym (rodzina, szkoła, rówieśnicy) dorasta, a później w jakim środowisku funkcjonuje jako dorosły mężczyzna lub dorosła kobieta (praca, własna rodzina, znajomi) – tłumaczy koordynatorka projektu.
Dodaje, że poczuciem męskości łatwo jest zachwiać, np. komentując cechy fizyczne czy osobowościowe mężczyzn.
Poczucie zagrożenia tym, że inni pomyślą, iż nie jestem wystarczająco męski, idzie w parze z potrzebą udowodnienia swojej męskości na przykład poprzez unikanie zachowań uznawanych za kobiece, m.in. okazywaniem współczucia czy troski („muszę być twardy”), unikaniem obowiązków domowych, jak sprzątanie, gotowanie, prasowanie, opieka nad dzieckiem („tym nie zajmuje się prawdziwy facet”). Potrzeba pokazania i udowodnienia swojej męskości w sytuacji, gdy jest ona niepewna też może łączyć się z niechęcią wobec wspierania działań na rzecz równości płci – podkreśla dr hab. Kosakowska-Berezecka.
To, czy męskość trzeba ciągle udowadniać konkretnymi czynami czy postawami, zdaniem badaczy zależy od kultury danego kraju. Im wyższy wskaźnik rozwoju danego kraju i równości płci, tym przekonania o tym, że męskość jest zagrożona i trzeba ją udowadniać są mniej nasilone wśród kobiet i mężczyzn. Z jednej strony są: Kosowo, Albania lub Nigeria, gdzie przekonania na temat tego, że męskość należy nieustannie udowadniać poprzez ściśle określone wzorce zachowania są bardzo silnie zakotwiczone w umysłach obywateli, z drugiej: Finlandia, Niemcy lub Hiszpania – tam męskość nie jest aż tak łatwa do podważenia poprzez pojedyncze zachowania, wypowiedzi czy zainteresowania. Wyniki uzyskane w Polsce pokazują, że znajdujemy się w pierwszej grupie krajów, co wskazuje, że w naszej kulturze mężczyzna stosunkowo łatwo może stracić swój status mężczyzny w oczach innych.
Ważne jest również to, że poczucie, iż męskość należy uwodnić może skłaniać mężczyzn do podejmowania niekoniecznie zdrowych zachowań, które mają ów męski status podtrzymać – wiemy, że poczucie, iż męskość jest zagrożona idzie w parze u mężczyzn ze zwiększonym podejmowaniem ryzyka, skłonnością do agresywnych zachowań czy popieraniem zbrojnych działań. Zatem badanie, czym jest męskość i czemu jest zagrożona, ma znaczenie dla zdrowia i jakości życia mężczyzn – poczucie zagrożonej męskości niesie za sobą wiele negatywnych społecznie konsekwencji – tłumaczy dr hab. Natasza Kosakowska-Berezecka.
Projekt Towards Gender Harmony, w ramach którego prowadzone były badania nad męskością, finansowany był ze środków Narodowego Centrum Nauki.
źródło: UG