Jak ma wyglądać pogrzeb, co czynić z majątkiem, kogo z rodziny pominięto przy spadku, jak reagowano na sytuację polityczną i społeczną – sprawy poruszane w testamentach szlacheckich z XVII wieku są przedmiotem badań historyków z Uniwersytetu Wrocławskiego i Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
Celem projektu, któremu lideruje dr hab. Paweł Klint z Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego, jest odnalezienie w źródłach, opracowanie i opublikowanie zbioru aktów ostatniej woli szlachty z obszaru ziemi lwowskiej i województwa bełskiego z XVII wieku. Efektem końcowym mają być dwie książki zawierające w sumie około 600 dokumentów. Publikacje zostaną opatrzone obszernym wstępem prezentującym najważniejsze sprawy poruszane w szlacheckich aktach ostatniej woli: pogrzeb szlachecki, legaty na rzecz instytucji kościelnych, relacje testatora z rodziną, sprawy majątkowe, reakcja na sytuację polityczną i społeczną w regionie i całej Rzeczypospolitej.
Opublikowane wydawnictwa źródłowe dadzą możliwość przedstawienia ogromnej liczby dokumentów dotyczących szlachty z obszaru Rusi Czerwonej, ale także podjęcie badań porównawczych nad dotąd już opublikowanymi testamentami oraz nad genealogią szlachecką, majątkami szlachty, rodziną szlachecką i przede wszystkim mentalnością.
Podstawą źródłową do publikacji obu tomów będą księgi sądowe z obszaru ziemi lwowskiej i województwa bełskiego z XVII wieku przechowywane w Centralnym Państwowym Archiwum Historycznym we Lwowie. Będą zatem pochodziły ze źródeł pozostających poza granicami kraju, do których polscy historycy mają trudniejszy dostęp – wyjaśnia dr hab. Paweł Klint, prof. UWr.
Oprócz książek powstanie także strona internetowa poświęcona szlacheckim aktom ostatniej woli. Znajdą się na niej pełne teksty dokumentów szlachty koronnej z centralnej, południowej i wschodniej Rzeczypospolitej z lat 1648–1676 (czyli z okresu wojen toczonych na obszarze Rzeczypospolitej) oraz magnaterii i szlachty urzędniczej z tych obszarów z całego XVII wieku. Szacowana liczba dokumentów umieszczonych na portalu to około 150 testamentów. Serwis zostanie uzupełniony o obszerny opis dotyczący testamentów szlachty z XVII wieku. Zostanie także sporządzona pełna bibliografia dotycząca opracowań i edycji testamentów szlachty z XVI–XVIII wieku.
Opublikowanie testamentów szlachty Rusi Czerwonej oraz wybranych dokumentów szlachty z innych ziem koronnych da możliwość badań historycznych w skali mikro (za sprawą analiz dotyczących więzów rodzinnych, sąsiedzkich czy majątkowych) i skali makro (poprzez analizę obyczajowości badanej na poziomie ogólności). Testamenty to źródło historyczne, w których ich autorzy nie tylko decydowali o przyszłych losach swoich dóbr, ale także przekazywali potomstwu zasady, których miało się ono trzymać w przyszłości. To także swoiste curricula vitae, w których testatorzy opisywali swoje losy i przedstawiali najważniejsze decyzje swojego życia: prywatnego i publicznego. W wielu dokumentach znajdujemy informacje o kampaniach wojennych testatorów, o ich ambicjach politycznych oraz opinie o najważniejszych wydarzeniach politycznych, w których brali udział – wylicza koordynator projektu.
W badaniach biorą udział także: dr hab. Konrad Rzemieniecki z Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, dr Jakub Węglorz z Instytutu Historycznego UWr oraz doktorantki: Katarzyna Długosz i Julia Pomian. Grant o wartości ponad 735 tys. zł realizowany jest w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki (moduł Dziedzictwo narodowe, Uniwersalia 2.2, Fundamenty).
Agata Mitek, źródło: UWr