Jak skutecznie funkcjonować pomimo codziennych trudności? Odpowiedź na to pytanie może dać humanistyka prewencyjna, która zachęca do wypracowania strategii adaptacyjnych i ochronnych wobec skutków funkcjonowania w stanie permanentnego kryzysu. Ideę tę promują młodzi badacze i badaczki z różnych ośrodków akademickich skupieni w grupie RAT.
Grupa RAT (Resilience Academic Team) skupia młodych naukowców i naukowczynie z Łodzi, Poznania, Warszawy i Wrocławia, którzy uczestniczą w ogólnopolskich seminariach prowadzonych przez prof. Ewę Domańską z Wydziału Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Współpraca polega na popularyzowaniu nowych form zbiorowego autorstwa i kolektywnego tworzenia wiedzy. W ten sposób grupa uczy się, jak skutecznie funkcjonować pomimo codziennych trudności.
Mierząc się z nimi, nabieramy poczucia indywidualnego i zbiorowego sprawstwa, nabieramy przeświadczenia, że często trudno, ale warto działać razem. Traktujemy nasz zespół jako platformę wymiany koncepcji i dyskusji, lecz także jako przestrzeń zrozumienia i wsparcia, myśląc o naszych relacjach w kategoriach akademickiego pokrewieństwa – deklaruje dr Mikołaj Smykowski z Instytutu Antropologii i Etnologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
RAT proponuje nową ideę skierowaną ku przyszłości: humanistykę prewencyjną. Naukowcy wyjaśniają, że chodzi o diagnozowanie i krytyczną analizę obecnych problemów oraz próbę wypracowania strategii adaptacyjnych i ochronnych wobec skutków funkcjonowania w stanie permanentnego kryzysu. Członkowie grupy działają na styku humanistyki, nauk społecznych i sztuki oraz nauk przyrodniczych. W swoich publikacjach odnoszą się do lokalnych zjawisk, miejsc i działań, w których ujawniają się globalne problemy. Dla przykładu, Michał Kępski przywołuje klinowo-pierścieniowy plan urbanistycznego rozwoju Poznania z 1932 roku, przygotowany przez zespół Władysława Czarneckiego, w którym ważną rolę pełniła przyroda. Joanna Klisz przedstawia natomiast projekt inspirowany procesami o czary w Poznaniu jako przykład pozytywnej turystyki historycznej.
Kolektyw przenosi wnioski z badań i refleksji na poziom praktyki. Jego członkowie udzielają się jako aktywiści i aktywistki, pracują nad zmianą stereotypów społecznych, kuratorują i konsultują wystawy w instytucjach sztuki i dziedzictwa, inspirują projekty upamiętniania obozów zagłady, opracowują trasy turystyczne czy promują ekologiczne pochówki. To, co spina pracę grupy, to myślenie etyczne, praktyczne i przyszłościowe. Niedawno wydali wspólną publikację „Humanistyka prewencyjna”.
Interesujemy się rolą sztuki współczesnej nie tylko w tworzeniu wiedzy, lecz rzeczywistości jako takiej. Stosujemy art based research – wykorzystujemy działania artystyczne w procesie badawczym, traktujemy praktykę artystyczną jako metodę, zwłaszcza w kontekście tworzenia wiedzy społecznie użytecznej. Niemal wszyscy praktykujemy „humanistykę terenową”, zaangażowaną, krytyczną. Podobną rolę przypisujemy działaniom artystycznym – podkreśla Mikołaj Smykowski, dodając, że RAT interesuje się działaniami prowadzonymi w ramach takich instytucji, które łączą funkcje badawcze, edukacyjne, wystawiennicze i wspólnototwórcze.
Grupa, którą tworzą: dr Gabriela Jarzębowska, Jarosław Jaworek, Michał Kępski, Joanna Klisz, dr Agnieszka Kłos, dr Jacek Małczyński, dr Piotr Słodkowski, dr Mikołaj Smykowski, dr Monika Stobiecka, Tomasz Wiśniewski i Małgorzata Wosińska. Nazwa grupy (z ang. rat = szczur) nawiązuje do symbolu inteligencji, kreatywności, myślenia kategoriami wspólnotowymi, rezyliencji i zdolności przetrwania w skrajnych warunkach.
Ewa Konarzewska-Michalak, źródło: www.uniwersyteckie.pl