Międzynarodowy zespół badawczy z udziałem polskich naukowców oszacował potencjalne bogactwo gatunkowe drzew w skali globalnej i kontynentalnej. Według ich analizy jeszcze ponad 9 tys. gatunków drzew wciąż czeka na odkrycie i opisanie.
Ile wszystkich gatunków organizmów żyje na Ziemi? To jedno z podstawowych pytań ekologii, na które naukowcy próbują odpowiedzieć od niemal 300 lat. Im lepsze poznanie konkretnej grupy organizmów, tym dokładniejsze mogą być szacunki na temat liczby ich gatunków. Dotychczas opisano około 2 mln gatunków organizmów, ale szacuje się, że jest ich co najmniej 10, a być może aż 20 mln.
Niektórzy badacze wspominają nawet o 100 mln. W tej liczbie mieści się około 400 tys. gatunków roślin naczyniowych, którą w 2020 roku naukowcy z Royal Kew Botanic Gardens z Wielkiej Brytanii określili na 391 tys. – mówi prof. Bogdan Jaroszewicz z Białowieskiej Stacji Geobotanicznej Uniwersytetu Warszawskiego.
Rośliny naczyniowe, ze względu na stosunkowo duże rozmiary, brak mobilności i długowieczność osobników, są grupą organizmów o jednym z najlepszych stopni poznania.
W tym kontekście wydaje się oczywiste, że drzewa, ze względu na duże rozmiary i duże znaczenie gospodarcze, powinny być jedną z najlepiej rozpoznanych grup roślin – wyjaśnia biolog.
Ile gatunków drzew jest na Ziemi?
Aby odpowiedzieć na to pytanie, naukowcy skorzystali z danych dotyczących geograficznego rozmieszczenia 38 mln drzew, należących do 28 192 gatunków, które rosły na ponad 100 tys. powierzchni badawczych na wszystkich kontynentach. Wszędzie tam, gdzie rosną rośliny drzewiaste.
W oparciu o tę bazę danych dokonaliśmy oszacowania potencjalnego bogactwa gatunkowego drzew w skali globalnej i kontynentalnej. W wyniku przeprowadzonych analiz statystycznych liczbę gatunków drzew na Ziemi oszacowaliśmy na 73,3 tys., podczas gdy lista gatunków drzew sporządzona na podstawie dostępnej literatury zawierała 64,1 tys. pozycji. To oznacza, że ponad 9 tys. gatunków drzew na świecie wciąż czeka na odkrycie i opisanie – przekonuje naukowiec z UW.
Gatunki i kontynenty
W skali kontynentalnej wybitnym bogactwem gatunkowym drzew charakteryzuje się Ameryka Południowa (około 43% ogólnej liczby gatunków drzew). Według szacunków przeprowadzonych przez naukowców, w niektórych regionach Ameryki Południowej liczba gatunków drzew na jednym hektarze lasu może dochodzić do 200, czyli co najmniej czterokrotnie więcej niż liczba rodzimych gatunków drzew w całej Polsce. Bogactwo gatunkowe drzew pozostałych kontynentów jest dużo niższe i bardziej wyrównane: Eurazja – 22%, Afryka – 16%, Ameryka Północna – 15%, Oceania – 11% oszacowanej liczby gatunków.
Oszacowana przez nas liczba gatunków drzew na Ziemi, mimo wąskiego zakresu błędu szacowania, wciąż nie jest ostateczną, gdyż może niedoszacowywać liczby gatunków skrajnie nielicznych i występujących tylko w jednym miejscu, takich jak np. wollemia szlachetna, która rośnie w Australii. Z drugiej strony, oszacowania różnych grup mogą znacznie różnić się od siebie w zależności od przyjętej w badaniach definicji drzewa – zauważa prof. Jaroszewicz.
Członkowie zespołu, który dokonał analizy, przyjęli definicję drzewa, która została sformułowana przez ekspertów z Global Tree Specialist Group IUCN. Zgodnie z jej założeniem, drzewem jest każda zdrewniała roślina, posiadająca z reguły jeden pień główny i osiągająca wysokość co najmniej dwóch metrów lub posiadająca wiele pni, o ile co najmniej jeden z nich osiąga średnicę minimum 5 cm na wysokości piersi (1,3 m).
Tak szeroka definicja pozwala na włączenie na listę gatunków drzew również większości gatunków roślin drzewiastych, uznawanych tradycyjnie w naszym kraju za krzewy, np. leszczynę pospolitą, czeremchę zwyczajną czy jałowiec pospolity, co znacznie podwyższyło ostateczną liczbę gatunków – podsumowuje biolog.
W badaniach, oprócz prof. Bogdana Jaroszewicza, uczestniczyło trzech innych Polaków: prof. dr hab. Tomasz Zawiła-Niedźwiecki, dyrektor Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych w Lasach Państwowych, dr hab. inż. Krzysztof Jan Stereńczak z Instytutu Badawczego Leśnictwa, prof. dr hab. Andrzej M. Jagodziński z Instytutu Dendrologii PAN. Wyniki prac międzynarodowego zespołu zostały opublikowane w prestiżowym czasopiśmie „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America (PNAS)”.
MK, źródło: UW