Co tak naprawdę młodzi Polacy i Ukraińcy wiedzą o sobie i na ile wzajemne relacje są uwarunkowane mitami i stereotypami – badaczki z obu krajów chcą to sprawdzić, aby pomóc w budowie świadomego dialogu kulturowego, który uodporniłby nas na dezinformację i manipulację. Badania są prowadzone w ramach programu DLA UKRAINY Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.
Na skutek przymusowej emigracji z Ukrainy milionów ludzi, doszło do niespotykanej wcześniej w historii
intensyfikacji kontaktów pomiędzy Ukraińcami a Polakami. To ogromne wyzwanie logistyczne, psychologiczne i kulturowe, które może przynieść wiele korzyści. Aby nasze obecne relacje były pozytywne i wartościowe, powinny opierać się na rzetelnej wiedzy, a nie na mitach i stereotypach. Wzajemne, lepsze zrozumienie aspektów kulturowych, kontekstów historycznych, systemów wartości i zainteresowań, to nie tylko podstawa dobrych i trwałych relacji polsko-ukraińskich, ale też ochrona przed dezinformacją, która jest elementem wojny prowadzonej przez Rosję.
Dlatego prof. Joanna Getka z Katedry Studiów Interkulturowych Europy Środkowo-Wschodniej Wydziału Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego i prof. Hałyna Naienko z Katedry Języka Ukraińskiego i Lingwistyki Stosowanej Edukacyjno-Badawczego Instytutu Filologii Kijowskiego Uniwersytetu Narodowego im. Tarasa Szewczenki analizują efekty dwuletniego kontaktu Polaków i Ukraińców oraz pracują nad przygotowaniem interaktywnego podręcznika na temat pokonywania różnic kulturowych pomiędzy Polakami i Ukraińcami. Działania te prowadzone są w ramach projektu realizowanego przez badaczki w ramach grantu Fundacji na rzecz Nauki Polskiej w programie DLA UKRAINY.
Obie jesteśmy filolożkami, ale nasze zainteresowania naukowe są nieco inne. Moje kierują się bardziej w stronę kulturoznawstwa, a prof. Naienko – w stronę lingwistyki i językoznawstwa. W 2022 roku doszło jednak do przewartościowania naszych perspektyw badawczych: prowadzone przez nas badania dotyczące przeszłych wieków, choć bardzo ciekawe i ważne, zaczęłyśmy postrzegać jako czysto teoretyczne, nieodpowiadające aktualnej rzeczywistości. Praktyka, w jakiej się znaleźliśmy, to miliony Ukraińców, które musiały opuścić swoje domy i zacząć nowe życie w zupełnie innym kraju. Wielu z nich zdecydowało się na życie w Polsce. Choć kiedyś w historii żyliśmy już obok siebie w ramach jednej szerokiej struktury państwowej, to było to na tyle dawno, że nasze współczesne wzajemne wyobrażenia o sobie nawzajem nie mają wiele wspólnego z rzeczywistością – przekonuje prof. Joanna Getka.
I dodaje, że chociaż po dwóch latach trwania pełnoskalowej wojny za naszą granicą, oswoiliśmy się nieco z tym faktem i nie chcemy o nim na co dzień myśleć (co jest normalnym i naturalnym zjawiskiem), to trzeba pamiętać, że obok działań na froncie, wciąż prowadzone są ze strony Rosji działania dezinformacyjne, które mają służyć destabilizacji stosunków polsko-ukraińskich.
A im mniej o sobie wiemy, tym łatwiej jest to osiągnąć, bo łatwiej jest nami manipulować – podkreśla prof. Getka.
Najpierw diagnoza
W pierwszym etapie badaczki chcą zobaczyć, co tak naprawdę Polacy i Ukraińcy wiedzą o sobie wzajemnie. Diagnoza zostanie sformułowana na podstawie ankiety, przeprowadzonej wśród studentów uczelni obu krajów. Pozwoli ona nie tylko ocenić wzajemną wiedzę o sobie, ale także wskazać różnice kulturowe widziane z perspektywy badanych młodych osób oraz zidentyfikować największe wyzwania i potrzeby w zakresie budowania świadomego dobrosąsiedzkiego dialogu.
Wymiernym efektem będzie przygotowanie multimedialnego poradnika na temat kulturowych różnic i podobieństw pomiędzy Polakami i Ukraińcami. Będzie dostępny online w języku polskim i ukraińskim, i będzie zawierał m.in. odnośniki do filmów, bez których nie jest możliwe zrozumienie chociażby codziennie używanych cytatów, czy też do video relacji z protestów na kijowskim Majdanie z przełomu 2013 i 2014 roku.
Naszym celem jest naukowe podejście do problemu, ale wyniki projektu będziemy prezentować w sposób popularnonaukowy, bo chcemy dotrzeć z wiedzą do jak najszerszego grona odbiorców. Już teraz istnieje w internecie wiele blogów czy słowniczków polsko-ukraińskich, które powstały po lutym 2022, ale najczęściej powtarzają one to, co już wiemy o sobie, są dosyć powierzchowne i nie wnoszą za wiele do dialogu kulturowego. Naszym zamiarem jest faktyczne rozwianie pewnych mitów tożsamościowych, które aktualnie funkcjonują, a które stanowią świetne narzędzie do nastawiania naszych narodów przeciwko sobie. Z tego względu, projekt ma znaczenie strategiczne jako skuteczne narzędzie przeciwstawienia się rosyjskiej wojnie kulturowej przeciwko Ukrainie i Polsce – wyjaśnia prof. Getka.
Oprócz tego badaczki planują opublikować kilka artykułów naukowych z wynikami projektu, a także przeprowadzić warsztaty z zakresu pokonywania różnic kulturowych polsko-ukraińskich dla studentów uczestniczących w projekcie oraz dla nauczycieli akademickich.
Już wcześniej prowadziłam takie kursy dla pracowników Uniwersytetu Warszawskiego i okazywało się, że wiedza wykładowców na temat różnic kulturowych nie jest zbyt duża, a przecież studentów z Ukrainy jest naprawdę wielu. Zwiększenie tej wiedzy na pewno ułatwi kontakt i będzie sprzyjało pogłębieniu relacji – mówi prof. Getka.
Przeciwdziałać akulturacji
Badaczki podkreślają, że dodatkową korzyścią, jaką przyniesie realizacja projektu będzie przeciwdziałanie
akulturacji Ukraińców, którzy przyjechali do Polski.
Akulturacja to proces, który dokonuje się na skutek długotrwałej i bezpośredniej koegzystencji różnych
systemów kulturowych, w sytuacji gdy jedna z kultur jest dominująca. Przedstawiciele kultury „słabszej” chcą przystosować się do realiów panujących wśród przedstawicieli kultury dominującej, co prowadzi do trwałych zmian wewnątrz „słabszej”, napływowej kultury. Na akulturację najbardziej narażone są osoby młode, które mają silną potrzebę dostosowania się do grupy rówieśniczej. W ten sposób rozmywa się ich tożsamość narodowa, a tego nie chcemy. Liczymy na to, że dzięki świadomości różnic, młodzi Ukraińcy, obecnie żyjący w Polsce, będą mogli zachować swoją tożsamość. Bo absolutnie nie chodzi o polonizację Ukraińców. Projekt służy lepszemu poznaniu się i zrozumieniu, dzięki czemu Ukraińcy, którzy przyjechali do Polski, będą się tutaj czuli dobrze i pewnie, a gdy wrócą na Ukrainę będą świadomymi osobami, działającymi na rzecz odbudowy swojego kraju – podkreśla prof. Joanna Getka.
Projekt „»Witamy w Polszczy!« Analiza integracji młodych Polaków i Ukraińców po 24.02.2022 r. pod kątem
zachęcania do adaptacji ukraińskich studentów w Polsce” otrzymał finansowanie w wysokości 268,8 tys. zł w
trzecim konkursie w programie DLA UKRAINY Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. Ma on na celu wspieranie badaczy i badaczek z Ukrainy, tak aby mogli kontynuować pracę naukową poprzez współpracę z polskimi kolegami i ośrodkami naukowymi. W ramach inicjatywy można zdobyć roczny grant na polsko-ukraiński projekt naukowy obejmujący zagadnienia związane z rozwojem społeczeństwa obywatelskiego, demokracji, integracji europejskiej lub bezpieczeństwa. W dotychczasowych edycjach przyznano 9 grantów. Do 3 czerwca można składać wnioski do kolejnego konkursu.
MK, źródło: FNP
Trzeba zacząć od uporządkowania polityki historycznej. Ukraińcy muszą otwarcie przyznać się do Wołynia, szczerze przeprosić i porzucić nacjonalizm oraz kult Bandery - on jest obecny. My z kolei musimy odmitologizować Kresy, polska obecność na tych terenach nie była zawsze mile widziana, Białorusini, Ukraińcy i Litwini byli obywatelami drugiej kategorii. To trzeba wspólnie przepracować.