Jak wybierać sędziów konstytucyjnych?

Wybór sędziów konstytucyjnych to temat, którym niedawno żyła duża część polskiego społeczeństwa. Z pewnością całe zamieszanie miało jeden pozytywny skutek – więcej osób zaczęło zwracać uwagę na to jak wygląda system prawny w naszym kraju. Tematem wyboru sędziów konstytucyjnych zajęli się również prawnicy z Uniwersytetu Łódzkiego. Ich badania dofinansowało Narodowe Centrum Nauki. Do zagadnienia podeszli przekrojowo, czego dowodem są obszerne badania, które znaleźć można m.in. tutaj: http://www.inpris.pl/fileadmin/user_upload/documents/Konferencja_materialy_13.01.2017_v_5.pdf.

Celem projektu naukowo-badawczego realizowanego na Wydziale Prawa i Administracji UŁ było zbadanie stopnia legitymizacji sędziów konstytucyjnych wybranych państw europejskich oraz wypracowanie założeń optymalnej procedury obsadzania składu personalnego sądu konstytucyjnego. Projekt był realizowany w trzech etapach.

Etap pierwszy opierał się na badaniach rozpoznawczych i polegał na stworzeniu warsztatu metodologicznego, który pozwolił na przeprowadzenie w każdym z państw objętych projektem tych samych działań badawczych polegających na:

analizie źródeł prawa normujących badane zagadnienie (a także określających status prawny sędziów sądu konstytucyjnego), również w kontekście ewolucji unormowań prawnych oraz orzecznictwa;
poznaniu praktyki ustrojowej w tym zakresie, problemów i błędów, jakie się pojawiły dotychczas (w trakcie procedury wyboru lub po objęciu urzędu);
ocenie wpływu poszczególnych środowisk na wybór sędziego sądu konstytucyjnego (partii politycznych, środowisk naukowych i zawodowych, urzędujących sędziów);
zweryfikowaniu oceny unormowań i zgłaszanych potencjalnych kierunków reform.

Etap drugi obejmował badania zasadnicze polegające na zestawieniu wyników oraz dokonaniu analizy materiału badawczego w celu odpowiedzi na pytania w następujących kwestiach:

jakie czynniki mają wpływ na ukształtowanie procedury wyboru sędziów (doświadczenia historyczne państwa, interesy partyjne, opinia publiczna, inne);
czy można wyróżnić modele procedur obowiązujących w tym zakresie (zapożyczenia, regionalizacja unormowań);
z czego wynikają i na czym polegają różnice w przyjętych rozwiązaniach normatywnych;
czy zakres kompetencji sądu konstytucyjnego ma wpływ na tryb wyboru;
czy status prawny sędziów sądów konstytucyjnych (w szczególności katalog gwarancji ich niezależności i niezawisłości) ma wpływ na tryb wyboru;
czy określenie warunków, jakie musi spełniać kandydat, ma wpływ na tryb wyboru (lub odwrotnie);
czy istnieje katalog warunków, jakie musi spełniać kandydat, który daje rękojmię należytego wypełniania obowiązków przez sędziego konstytucyjnego;
jaki jest udział/wpływ/kontrola opinii publicznej w odniesieniu do procedury wyboru sędziów (w kontekście normatywnym i praktycznym);
czy zaistniały kontrowersyjne przypadki zgłoszonych kandydatów/wybranych sędziów (przyczyny kontrowersji – czy można wskazać elementy wspólne dla tych przypadków);
jaki jest skład sądów konstytucyjnych (zróżnicowanie zawodowe/parytet płci/zróżnicowanie co do wykształcenia);
jaka jest ocena przyjętych rozwiązań (czy ocena negatywna spowodowana jest tymi samymi/podobnymi przyczynami);
jakie są kierunki postulowanych zmian, Konferencja naukowa z okazji obchodów 70-lecia „Państwa i Prawa” – 13.01.2017 r.;
czy istniejące mechanizmy prawne pozwalają zapobiec powstawaniu wakatu na stanowisku sędziego, zwłaszcza gdy obowiązujące rozwiązania mogą utrudniać obsadzanie stanowisk.

Etap trzeci miał na celu stworzenie założeń optymalnego modelu procedury wyboru sędziego konstytucyjnego. Zamiarem autorów było również stworzenie katalogu warunków, których spełnienie przez kandydata na sędziego będzie dawało gwarancję wyboru osoby najlepiej przygotowanej do dokonywania kontroli konstytucyjności systemu prawa.

Badania zostały przeprowadzone w państwach, w których kontrola konstytucyjności prawa powierzona jest specjalnie wyodrębnionemu w strukturze organów państwa sądowi konstytucyjnemu. W związku z powyższym projekt dotyczy pierwszych europejskich sądów konstytucyjnych (Czechy, Austria). Druga grupa obejmuje kraje, w których sądownictwo konstytucyjne stanowiło odpowiedź ustrojodawcy na doświadczenia totalitarne (Hiszpania, Włochy, Niemcy). Trzecia grupa państw objętych projektem to kraje bloku postkomunistycznego (Słowacja, Węgry, Polska, Litwa i Rosja). Poza tym przedmiotem badań były regulacje dotyczące wyborów sędziów sądów konstytucyjnych państw bałkańskich (Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Słowenia). Dopełnieniem analiz było omówienie rozwiązań francuskich, z uwzględnieniem rosnącej roli Rady Konstytucyjnej jako sądu konstytucyjnego.

Zespół grantowy: prof. dr hab. Dariusz Górecki (UŁ) – kierownik projektu, dr Anna Chmielarz-Grochal (UŁ) – pomysłodawca projektu, dr Anna Michalak (UŁ) – pomysłodawca projektu, dr Jarosław Sułkowski (UŁ) – pomysłodawca projektu, prof. dr hab. Anna Młynarska-Sobaczewska (INP PAN), prof. dr Timea Drinoczi (Uniwersytet Pecs), dr hab. Konrad Składowski (UŁ), dr Piotr Chybalski (Kancelaria Sejmu), dr Marcin Stębelski (UW) 10) Patrycja Wrocławska (NIK).

Paweł Śpiechowicz

Dyskusja (0 komentarzy)