Specjaliści z Oddziału Klinicznego Okulistyki Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach przeprowadzili pierwsze w Polsce przeszczepy komórek macierzystych nabłonka rogówki u pacjentów z uszkodzoną powierzchnią oka po oparzeniu wapnem gaszonym, czyli wodorowęglanem wapnia, jednym z najczęściej spotykanych środków chemicznych uszkadzających powierzchnię oka.
Okręgowy Szpital Kolejowy w Katowicach, w którym znajduje się oddział kliniczny okulistyki, to jedyne miejsce w Polsce i Europie Wschodniej, gdzie udostępniono pacjentom okulistycznym najnowszą terapię komórkami macierzystymi.
Pierwsze przeszczepy hodowanego nabłonka potwierdziły wysoką skuteczność tej metody: u pacjentów z wyjściową ostrością wzroku na poziomie 10% (co odpowiada niewyraźnemu widzeniu największego znaku na tablicy testowej wykorzystywanej przy badaniu wzroku). Po przeszczepieniu hodowanego nabłonka rogówki ostrość widzenia zwiększyła się nawet do 50-70% wartości wyjściowej.
Główne etapy procedury terapeutycznej obejmują: skrupulatną kwalifikację pacjentów – kandydatów do udziału w terapii, pobranie materiału ze zdrowego oka, przeprowadzenie hodowli (Holoclar) w ośrodku referencyjnym w Modenie we Włoszech,
a następnie przeszczep w miejsce zniszczonej tkanki. Pierwsze efekty zabiegu widać już po czterech dniach, a ostateczny efekt jest możliwy do oceny po miesiącu. Ocenie po zabiegu poddaje się takie parametry, jak: ciągłość nabłonka, stopień unaczynienia rogówki, parametry charakteryzujące nasilenie objawów niewydolności rąbka rogówki z analizą jakości życia, ostateczną ostrość wzroku oraz bezpieczeństwo całej procedury dla pacjenta. Zaletą terapii w razie pierwotnego niepowodzenia pozostaje możliwość wykonania drugiego przeszczepienia w jednym ciągu terapeutycznym.
Obecnie trwa rekrutacja do zabiegu pacjentów po oparzeniach powierzchni oka z co najmniej dwoma kwadrantami rogówki zajętymi przez łuszczkę spojówkową powodującą zaburzenia widzenia i dyskomfort. Grupa badanych pacjentów sięgnęła już liczby siedmiu. W niej znajduje się także pierwsze dziecko zakwalifikowane do leczenia tą metodą. Niedawno dr Dariusz Dobrowolski dokonał pierwszego na świecie pobrania komórek macierzystych nabłonka rogówki u dziecka, a za ok. cztery miesiące wykona pierwszy przeszczep hodowanego nabłonka rogówki u tak młodego pacjenta.
Oddział Kliniczny Okulistyki Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu SUM w Katowicach od 2015 roku jest miejscem, w którym realizowany jest międzynarodowy projekt Holocore. Jest on owocem siedmioletnich starań o uzyskanie zgody Komisji Europejskiej i rejestrację nowego produktu na rynku europejskim o nazwie Holoclar.
Holoclar to produkt ATMP, czyli tzw. zaawansowanej terapii medycznej, stosowany w leczeniu niewydolności komórek macierzystych nabłonka rogówki poprzez zastosowanie hodowanego, autologicznego nabłonka rogówki zawierającego komórki macierzyste.
Zespół kierowany przez prof. dr hab. n. med. Edwarda Wylęgałę planuje w pierwszej fazie badania wykonanie 10 przeszczepień u dorosłych oraz 2 u dzieci. Oddział już obecnie jest liderem w gronie uczestników projektu Holocore z dwoma wykonanymi przeszczepieniami i pięcioma pacjentami, których materiał z biopsji jest w fazie hodowli. Możliwość uczestnictwa w tym projekcie jest związany z 17-letnią pracą badawczą nad komórkami macierzystymi nabłonka rogówki. Liczne publikacje naukowe, uzyskiwane stopnie naukowe z tej tematyki przyczyniły się do dostrzeżenia polskiego wkładu w tę dziedzinę nauki.
Agata Kalafarska-Winkler