Naukowcy z Centrum Filozofii Przyrody Uniwersytetu Łódzkiego wzięli pod lupę łacińskie rękopisy XIV-wiecznego myśliciela Ryszarda Kilvingtona, jednego z twórców szkoły tzw. Oksfordzkich Kalkulatorów, i podejmują poszukiwania ogólnego kontekstu – momentów przełomowych historii nauki, które mogły przyczynić się do zmiany sposobu patrzenia na świat i jego opisywania.
Teksty Arystotelesa były obligatoryjne na ówczesnych uczelniach. Każdy, kto miał aspiracje do ukończenia uniwersytetu, tworzył komentarz do jego dzieł. W przypadku opracowań R. Kilvingtona nie są dostępne starodruki, dlatego współcześnie sięga się po rękopisy, w tym przypadku łacińskie, które są przechowywane w bibliotekach na świecie.
– Mamy do czynienia z różnymi odpisami z tego tekstu. Trzeba je wszystkie przeczytać, porównać i pogrupować według odnalezionych grup rodzin rękopiśmiennych a następnie spróbować zrekonstruować tzw. archetyp – tekst pierwotny, który służył do przepisywania pozostałym. To jest trochę taka zabawa, cały proces przypomina działalność śledczą, tak jakbym szukała mordercy w sprawie kryminalnej – komentuje kierownik projektu, prof. dr hab. Elżbieta Irena Jung.
Dzięki wydaniu tekstu łacińskiego, który jest ciągle dostępny jedynie w rękopisach komentarza Ryszarda Kilvingtona do „Fizyki” Arystotelesa, będzie można zapoznać się z nowatorskimi poglądami tego myśliciela. Przeprowadzone analizy, które zostaną zaprezentowane we wstępie do wydania oraz oddzielnych artykułach, pozwolą prześledzić niezmiernie ciekawą drogę rozwoju fizyki późnośredniowiecznej. Zespół powołany do realizacji tego projektu podejmie trud nad opracowaniem tekstu łacińskiego i rozwikłaniem zagadki dotyczącej tradycji rozproszonej kilvingtonowskiego komentarza.
– Tak naprawdę ten komentarz Kilvingtona to pierwszy taki tekst, w którym pojawia się bardzo szeroko zakrojona, jako metoda naukowa, matematyzacja fizyki – dodaje prof. E. Jung.
Rozwikłanie zagadki, jaką zawsze stanowi tradycja rozproszona, która wymaga wielu wysiłków, aby ustalić wzajemną zależność rękopiśmienną, jak i zależność doktrynalną, jest niezmiernie cenne dla historyków myśli. Z jednej strony wyjaśnia ono funkcjonowanie określonego tekstu wśród współczesnych autorowi czytelników, ale z drugiej doskonale obrazuje tradycję danego okresu, w tym przypadku późnego średniowiecza.
Celem projektu jest udostępnienie specjalistom zajmującym się historią nauki oraz osobom zainteresowanym filozofią średniowieczną, dokonań w zakresie filozofii przyrody Ryszarda Kilvingtona. To również wskazanie na doniosłość rozważań Kalkulatorów, których teorie miały wpływ na rozwój fizyki nowożytnej uprawianej przez Galileusza i Newtona. W planach są również publikacje w znanych periodykach w języku angielskim wyjaśniające i omawiające oryginalne poglądy Ryszarda Kilvingtona na temat filozofii przyrody. Wszystkie działania pozwolą szerokiemu gronu badaczy oglądać historię średniowiecznej filozofii przyrody w szerszym kontekście.
Ryszard Kilvington to jeden z tych myślicieli, którzy świadomie wychodzili poza ustalone w jego czasach ramy postępowania naukowego. Jego wkład w rozwój czternastowiecznej filozofii przyrody był bardzo znaczący – uznawany jest współcześnie, wraz z Tomaszem Bradwardinem, za założyciela tzw. Szkoły Oksfordzkich Kalkulatorów (działającej w latach 20-50. XIV w.). Jak pokazują najnowsze badania, zapoczątkowała ona rozwój nowej fizyki, wykorzystując w obrębie arystotelesowskiej teorii metody matematyczne. Rozważania Kilvingtona i jego następców pozwoliły zrezygnować z jakościowej fizyki Arystotelesa na rzecz jej ilościowej, matematycznej interpretacji. Realizacja proponowanego projektu pozwoli zatem ukazać po raz pierwszy pełny i rzetelny obraz początków nowej, średniowiecznej, matematycznej filozofii przyrody. Umożliwi tym samym weryfikację powszechnej opinii o jej zupełnej nieprzydatności dla rozwoju fizyki.
Centrum Filozofii Przyrody UŁ przyjmuje pod swój parasol naukowców, studentów – ludzi zainteresowanych dziedzinami nauki jak filozofia, matematyka, fizyka czy biologia. Stworzone przez trzy wydziały UŁ – Filozoficzno-Historyczny, Fizyki i Informatyki Stosowanej oraz Biologii i Ochrony Środowiska, ma na celu promowanie refleksji nad filozofią, historią nauki, metodologią nauki i nad samą nauką. Projekt realizowany jest w ramach konkursu OPUS 16 finansowanego z Narodowego Centrum Nauki. Całkowity budżet to 313 040 zł.
źródło: UŁ