Bank najbardziej cennych pod względem genetycznym nasion jodły pospolitej z Puszczy Białowieskiej planują stworzyć naukowcy z Politechniki Białostockiej i Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Dzięki temu powstanie unikalna baza nasienna niezbędna w efektywnej hodowli lasu.
Obecne zmiany klimatyczne wpływają na zasięgi występowania rodzimych gatunków drzew. Dzięki badaniom naukowym prowadzonym w Puszczy Białowieskiej wiadomo, że można reintrodukować, czyli przywrócić do ekosystemów, niektóre z nich, zachowując je tym samym dla kolejnych pokoleń. Tak właśnie jest w przypadku jodły
pospolitej, której plantację nasienną chcą utworzyć naukowcy z Wydziału Budownictwa i Nauk o Środowisku Politechniki Białostockiej (pod kierunkiem dr. inż. Aleha Marozau, kierownika Katedry Hodowli i Użytkowania Lasu) we współpracy z prof. Justyną Nowakowską z Wydziału Biologii i Nauk o Środowisku Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Otrzymali na ten cel 1,7 mln zł od Generalnej Dyrekcji Lasów Państwowych.
W ramach projektu będą prowadzone badania fenotypowe, chemotaksonomiczne i genetyczne jodły pospolitej w Puszczy Białowieskiej, która w wyniku zmian klimatycznych w czasie Małej Epoki Lodowcowej straciła dogodne warunki do naturalnego rozwoju na tym terenie. Jej populacja uległa drastycznemu zmniejszeniu, na co wpływ miało również wypieranie jej przez inny gatunek, świerk pospolity. Obecnie, gdy obserwowane jest wycofywanie się świerka z naszych lasów, to właśnie jodła pospolita (Abies alba Mill.) może mieć szansę na sukces.
Na terenie Puszczy (po stronie białoruskiej) zostało jedyne w tym obszarze stanowisko autochtonicznej jodły, które stanowi unikalną pozostałość pierwotnych ekosystemów. Dzięki inicjatywie prof. Adolfa Korczyka w końcu ubiegłego stulecia udało się stworzyć plantację zachowawczą autochtonicznej jodły w polskiej części Puszczy (Nadleśnictwo Hajnówka). W tej chwili to jeden z podstawowych obiektów badawczych najnowszego projektu, służący do pozyskiwania zrazów przy tworzeniu szczepów.
Utworzenie plantacji nasiennej badanej populacji jodły, czyli swego rodzaju banku najbardziej cennych pod względem genetycznym nasion w warunkach ex-situ, pozwoli ocalić jej zasoby. Naukowcy w pierwszej kolejności wyselekcjonują najlepsze okazy (prototypy drzew doborowych) na podstawie wysokości i grubości pnia, kształtu i długości korony, gęstości drewna. Następnie wykonają badania genetyczne, które pozwolą dokładnie wyodrębnić z wybranych fenotypów najlepsze genotypy. W oparciu o wyniki badań wyselekcjonowane okazy jodły będą się krzyżować na plantacji nasiennej, dzięki czemu zachowane zostaną zasoby puli genowej puszczańskiej populacji dla przyszłych pokoleń w celu ich dalszego praktycznego wykorzystania pod względem utworzenia najbardziej
produktywnych i odpornych drzewostanów.
Celem projektu jest stworzenie plantacji nasiennej jodły, co zagwarantuje zachowanie puli genowej autochtonicznej jodły pospolitej i pozwoli na utworzenie unikalnej bazy nasiennej niezbędnej w efektywnej hodowli lasu – wyjaśnia profesor Aleh Marozau. – Oczywiście na efekty musimy poczekać kilka lat, ale mam nadzieję, że dzięki tej plantacji otrzymamy wysokojakościowe nasiona jodły pospolitej na potrzeby Lasów Państwowych. Przy czym chodzi nie tylko o Puszczę Białowieską, ale i inne Nadleśnictwa Polski prowadzące gospodarczą działalność w szerokim zakresie. Dzięki plantacji będziemy mogli spróbować zastąpić w przyszłości te gatunki, które zanikają w ekosystemach leśnych, jak na przykład świerk – dodaje.
Projekt rozpoczął się w maju i potrwa 3 lata. Obecnie trwają poszukiwania terenu do założenia plantacji oraz prace szkółkarskie, polegające głównie na hodowli podkładek do szczepień i produkowaniu materiału sadzeniowego dla
przyszłych naukowych i praktycznych działań. Kluczowe jest dopasowanie powierzchni plantacji do wymagań ekologicznych tego gatunku drzewa i przygotowanie w odpowiedniej ilości dobrej jakości szczepów prototypów drzew doborowych. W planach naukowców z Politechniki Białostockiej są kolejne projekty badawcze nad wybranymi gatunkami drzew, które poza naturalnym zasięgiem, mają obecnie dobre warunki do wzrostu, co potwierdzają wstępne badania na terenie północno-wschodniej Polski.
MK, źródło: PB