Dyplomację naukową w Europie Północnej będą analizować badacze z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej oraz Instytutu Oceanologii PAN. Oprócz dokumentów i mediów społecznościowych, wykorzystają do tego celu wywiady indywidualne oraz grupy fokusowe.
Pod terminem „dyplomacja naukowa” kryją się działania i praktyki na styku polityki zagranicznej/międzynarodowej z polityką naukową/nauką, w których biorą udział zarówno podmioty państwowe, jak i niepaństwowe. Zaangażowanie tych pierwszych jest zasadniczym kryterium, które odróżnia dyplomację naukową od międzynarodowej współpracy naukowej, mogącej się obyć bez udziału państw. Wśród podmiotów posiadających legitymację prawną czy polityczną do podejmowania działań w imieniu państwa bądź aktora niepaństwowego są m.in. resorty właściwe w obszarze polityki zagranicznej, polityki naukowej i szkolnictwa wyższego, polityki innowacyjnej i technologicznej, służby dyplomatyczne, agencje finansujące badania naukowe. Drugą grupę tworzą inicjatorzy i realizatorzy działań zaliczanych do dyplomacji naukowej, np. uniwersytety, instytuty badawcze, akademie nauk, konsorcja naukowe, a czasami także indywidualni naukowcy.
Cele dyplomacji naukowej można rozpatrywać, przyjmując jako kryterium miejsce i rolę nauki w relacji do polityki zagranicznej czy innych polityk sektorowych. Nauka może stanowić instrument służący osiąganiu celów polityki zagranicznej czy polityk gospodarczych. Z drugiej strony możemy mówić o zagranicznej polityce naukowej, której celem jest wsparcie internacjonalizacji nauki czy promocja osiągnięć rodzimej nauki na świecie – tłumaczy dr hab. Michał Łuszczuk z Instytutu Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej UMCS, kierownik projektu.
Dodaje, że choć państw prowadzących aktywną dyplomację naukową jest coraz więcej, to wciąż nie za dużo. W efekcie współczesną dyplomację naukową zdominowały takie podmioty, jak indywidualni naukowcy, zespoły badawcze, instytucje naukowe. Jako przykład można podać wszelkie działania międzynarodowe łączące indywidualnych badaczy czy instytucje naukowe, których celem jest znalezienie partnerów do wspólnych projektów badawczych, wspólne publikowanie czy organizacja wydarzeń naukowych.
W takim przypadku priorytetem i celem samym w sobie jest przede wszystkim rozwój naukowy, postęp technologiczny czy rozwój własnej kariery naukowej. Tymczasem instrumentarium dyplomacji naukowej jest o wiele bogatsze. To niekiedy jedyna platforma dialogu między państwami pozostającymi w kryzysie dyplomatycznym. Kolejnym wymiarem jest internacjonalizacja nauki, a wraz z nią – dostarczanie wiedzy eksperckiej na potrzeby procesu decyzyjnego na poziomie państwa i międzynarodowym. Nie mniejsze znaczenie ma wykorzystanie instrumentów dyplomacji naukowej dla promocji państwa na arenie międzynarodowej – wyjaśnia dr Monika Szkarłat z Instytutu Nauk o Polityce i Administracji UMCS, jedna z uczestniczek projektu.
Badacze skoncentrują się na regionalnej współpracy i regionalnych systemach zarządzania funkcjonujących w Europie Północnej, obejmującej Region Morza Bałtyckiego oraz Europejską Arktykę. Jak wskazują, to miejsce wielu złożonych procesów społeczno-gospodarczych oraz przyrodniczych, które nie uznają granic politycznych.
W obszarze tym jest też wielu aktorów praktykujących w różnym zakresie dyplomację naukową – takie zróżnicowanie pozwoli nam dogłębniej poznać uwarunkowania, które określają szanse i zagrożenia dla jej rozwoju. Bazując na tych ustaleniach, będziemy w stanie formułować rekomendacje służące efektywnemu wdrażaniu współpracy naukowej – podkreślają.
Swoją uwagę skierują ku państwom (Dania, Estonia, Finlandia, Niemcy, Islandia, Łotwa, Litwa, Norwegia, Polska, Rosja, Szwecja), ale także organizacjom międzyrządowym, które współtworzą dwa powiązane ze sobą systemy zarządzania regionalnego (Rada Arktyczna, Euro-Arktyczna Rada Morza Barentsa, Rada Nordycka, Nordycka Rada Ministrów, Komisja Ochrony Środowiska Morskiego Bałtyku HELLCOM, Rada Państw Morza Bałtyckiego).
W ramach projektu będą studiować różnego typu dokumenty czy social media. Zamierzają prowadzić także wywiady indywidualne oraz grupy fokusowe. Chcą poznać odpowiedzi na pytania: dlaczego i w jaki sposób państwa i organizacje regionalne w Europie Północnej tworzą swoje dyplomacje naukowe oraz jak stosują je w kontekście regionalnym; w jaki sposób regionalne systemy zarządzania wykorzystują dyplomację naukową państw oraz wykorzystują i współtworzą wiedzę naukową w ramach swojej działalności; jakie są rezultaty i oddziaływania dyplomacji naukowej na rozwój regionów.
W badania zaangażowani są przedstawiciele nauk o polityce i administracji, geografii społeczno-ekonomicznej oraz socjologii z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej i Instytutu Oceanologii PAN. Na realizację projektu Narodowe Centrum Nauki przeznaczyło ponad 1 mln zł w ramach konkursu OPUS.
MK, EKM, źródło: Wiadomości Uniwersyteckie