Rekonstrukcję zasięgu lodowców w okresie holocenu zbadają naukowcy z Uniwersytetu Śląskiego, którzy wyruszyli na 58 wyprawę polarną na Spitsbergen. Będą też kontynuowali wieloletni monitoring zanikania lodowców w rejonie Polskiej Stacji Polarnej w Hornsundzie.
Wyprawa, którą kieruje prof. Jacek Jania, obchodzący w tym roku półwiecze swoich badań w Arktyce, wyruszyła 20 lipca. Naukowcy (w składzie są także: dr Michał Ciepły, mgr Aleksandra Osika i mgr Dawid Saferna) będą kontynuowali wieloletni monitoring zanikania lodowców w rejonie Polskiej Stacji Polarnej w Hornsundzie pod wpływem intensywnego ocieplania klimatu Arktyki. Dr Ciepły i prof. Jania specjalizują się w problematyce lodowców uchodzących do morza, które są szczególnie wrażliwe na zmiany klimatu. Badają m.in. procesy „cielenia” lodowców (odrywania się gór lodowych). Zespół podejmuje nowe zagadnienie ewolucji takich lodowców z „morskich” w kończące się na lądzie.
Jednym z celów wyprawy jest rekonstrukcją zasięgu lodowców w ciepłych okresach niedawnej przeszłości (w okresie holocenu – ostatnie ponad 11 tys. lat). Wyniki pozwolą lepiej prognozować skutki ocieplania południowego Spitsbergenu.
Poznając zachowanie lodowców w niedawnej przeszłości geologicznej, możemy przewidywać ich ewolucję pod wpływem przyśpieszającego ocieplania Arktyki. W ostatnich dekadach Arktyka ocieplała się trzy razy szybciej, niż średnia globalna. Konsekwencją jest gwałtowana recesja lodowców obserwowana m.in. na Svalbardzie – tłumaczy liderka projektu Aleksandra Osika, doktorantka Międzynarodowej Środowiskowej Szkoły Doktorskiej przy Centrum Studiów Polarnych w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach.
Dodaje, że źródłem informacji o prawdopodobnych skutkach dalszego ocieplania klimatu może być optimum klimatyczne (ang. Holocene Climate Optimum – HCO) w pierwszej połowie holocenu. W tym czasie (około 10–5 tys. lat temu) klimat Arktyki był cieplejszy niż obecnie. Przyczyniły się do tego czynniki astronomiczne związane z cyklami Milankovicia. Podczas HCO lodowce Svalbardu osiągnęły minimalne zasięgi, a mniejsze prawdopodobnie zupełnie zanikły. Mimo rozwoju paleogeografii Svalbardu, badania na temat HCO nadal są niepełne, a w południowej części archipelagu prawie ich brak. Dotychczas nie określono minimalnego zasięgu lodowców Svalbardu i nie przeprowadzono charakterystyki przestrzennej warunków środowiskowych w tym okresie. Celem projektu jest odtworzenie fluktuacji lodowców i zmian środowiska Svalbardu w holocenie jako możliwego odniesienia do przewidywania skutków obecnego ocieplenia klimatu.
Terenem naszych badań będą przedpola lodowców południowego Spitsbergenu: Hansbreen, Werenskioldbreen, Nannbreen, Austre Torellbreen i lodowce regionu Brepollen – informuje Osika.
Sondowania radarowe bocznych lodowców Lodowca Hansa pozwolą na identyfikację starych moren czołowych obecnie pokrytych lodem. Formy te będą źródłem informacji o zasięgu lodowców w przeszłości, kiedy obejmowały mniejszy obszar. Analizy geomorfologiczne, badania z wykorzystaniem UAV oraz wysokorozdzielcze obrazy satelitarne i ortofotomapy dostarczą danych o obecności starszych moren przekroczonych na przedpolu lodowców. Datowania radiowęglowe fragmentów muszli małży i torfów w osadach polodowcowych pozwolą na wskazanie okresów ocieplenia klimatu i recesji lodowców. Datowania głazów morenowych umożliwią z kolei określenie, kiedy nastąpiły ich awanse. Określenie składu gatunkowego muszli i makroszczątków roślin dostarczy informacji o ich wymaganiach, a tym samym warunkach środowiskowych w przeszłości. Ostatnim etapem będzie numeryczne modelowanie minimalnego zasięgu i fluktuacji lodowców w odpowiedzi na zmiany klimatu.
Zestawienie danych pozwoli na otrzymanie kompleksowego obrazu warunków środowiskowych i stanu
lodowców podczas optimum klimatycznego holocenu. Wyniki badań, w tym minimalny zasięg lodowców,
będą stanowiły wzorzec przyszłych zmian spowodowanych postępującym ociepleniem klimatu i deglacjacją Arktyki – tłumaczy liderka projektu finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki w ramach grantu PRELUDIUM.
W trakcie wyprawy naukowcy UŚ odbędą także rekonesansowe badania i spotkania z przedstawicielami instytucji norweskich na Svalbardzie w celu przygotowania przyszłorocznych międzynarodowych warsztatów terenowych, realizowanych w ramach projektu „Interdisciplinary Polar Studies (IPS-2023) Modular Meeting: Arctic Amplification-Glaciers-Environment”. Przedsięwzięcie jest prowadzone z programu „Doskonała nauka” Ministerstwa Edukacji i Nauki.
Wyprawę na Spitsbergen zorganizowało Centrum Studiów Polarnych. Kolejna wyruszy jesienią 2022 roku w celu kont, a jej celem będzie monitoring zmian środowiska polarnego, w tym oszacowanie spływu wody słodkiej do fiordu Hornsund jako nośnika metali ciężkich.
MK, źródło: UŚ, NCN