Naukowcy z Wydziału Leśnego Uniwersytetu Rolniczego im. Hugona Kołłątaja w Krakowie zostali laureatami międzynarodowego konkursu z zakresu gospodarki leśnej „ForestValue – Innovating the forest-based bioeconomy”.
Nagrodzony projekt o tytule „Innowacyjne strategie zarządzania lasami dla zrównoważonej bioekonomii w dobie zmieniających się warunków klimatycznych i osłabienia stabilności drzewostanów (Innovative forest MAnagEment STrategies for a Resilient biOeconomy under climate change and disturbances, I-MAESTRO)” będzie realizowany m.in. przez zespół pod kierownictwem prof. dr. hab. inż. Jarosława Sochy z URK. Jego celem jest rozwinięcie podstaw naukowych do opracowania strategii zarządzania, które zwiększą odporność biogospodarki na rozpady lasów i zmiany klimatu, przy jednoczesnym utrzymaniu wysokiego poziomu produkcji drewna, sekwestracji węgla i utrzymaniu dobrej jakości siedlisk pozwalającej na zachowanie różnorodności biologicznej.
– Jak pokazują doświadczenia z ostatnich lat, problem rozpadów drzewostanów występuje na całym świecie, a skala tego zjawiska powiększa się. Spowodowane jest to głównie czynnikami klimatycznymi. Zamieranie drzewostanów w Ameryce Północnej objęło obszar około 20 mln ha, w tym ponad 1 mln ha to różne gatunki świerka na Alasce, ponad 10 mln ha Pinus contorta w Kolumbii Brytyjskiej i powodowane suszą zamarcie około miliona hektarów topoli osiki w stanie Alberta. W południowo-wschodnich stanach USA zamarcie ponad miliona ha Pinus edulis jest również bezpośrednio wiązane z suszą wywołaną globalnymi zmianami klimatu. We wschodniej części Ameryki Północnej obserwowane jest z kolei intensywne zamieranie dębów. Niepokojące są informacje o zamieraniu drzewostanów w Europie, szczególnie, że dotyczy również ono gatunków uważanych za wyjątkowo odporne na suszę, takich jak Abies cephalonica czy Pinus halpensis w Grecji. Z niepokojem obserwuje się również zamieranie sosny pospolitej w jej południowym zasięgu we Włoszech czy Szwajcarii oraz Austrii – raportuje prof. Socha.
Dodaje, że problem zamierania drzewostanów wystąpił w ostatnich latach również w Polsce i dotyczył w największym stopniu Karpat. W latach 2006–2010 w nadleśnictwach z terenu Beskidów Zachodnich usunięto w ramach cięć sanitarnych 4,5 mln metrów sześciennych drewna świerkowego. W ostatnich trzech latach intensywne rozpady drzewostanów świerkowych występują również w Puszczy Białowieskiej i Kotlinie Kłodzkiej. Obserwowane w Polsce od roku 2015 nasilanie się procesu rozpadu drzewostanów sosnowych jest szczególnie niepokojące z uwagi na duży, wynoszący nadal ponad 60%, udział tego gatunku w powierzchni leśnej.
– Rosnące zagrożenie rozpadami drzewostanów ma istotne znaczenie dla usług świadczonych przez lasy, w szczególności dla biogospodarki. Doświadczenia z ostatnich lat wskazują na potrzebę zmiany podejścia do planowania i zarządzania lasami w obliczu zagrożenia rozpadem. Konieczne jest wypracowywanie takich strategii zarządzania, które będą miały na celu zmniejszenie zagrożenia rozpadami, zwiększenie ich odporności oraz utrzymanie płynności świadczonych usług ekosystemowych, w tym produkcji drewna i magazynowania dwutlenku węgla – tłumaczy powody podjęcia tej tematyki badawczej w projekcie I-MAESTRO prof. Socha.
Na wstępie naukowcy dokonają przeglądu wiedzy na temat zaburzeń lasów i ich odporności oraz procesów przywracania zdrowotności. Kolejnym etapem będzie budowa zaktualizowanej bazy danych o zakłóceniach w celu opracowania scenariuszy związanych z zakłóceniami lasów w Europie. Następnie opracowana zostanie symulacja wpływu zakłóceń, scenariuszy zarządzania i zmian klimatu na produkcję drewna i magazynowanie węgla w ekosystemach leśnych oraz ochronę różnorodności biologicznej w różnej skali (drzewostanu, krajobrazu i europejskiego poziomu regionalnego). Ważnym aspektem będzie też poprawa oceny różnorodności biologicznej w modelach dynamiki lasu poprzez zdefiniowanie funkcji różnorodności biologicznej w skali krajobrazu, które pozwolą integrować efekty zakłóceń. Ponadto badacze ocenią wpływ złożoności strukturalnej lasów na świadczone przez nich korzyści ekosystemowe.
Realizację projektu zaplanowano na trzy lata. Oprócz Wydziału Leśnego Uniwersytetu Rolniczego im. Hugona Kołłątaja w Krakowie, wezmą w nim udział: National Research Institute of Science and Technology for Environment and Agriculture (Francja – lider), Potsdam Institute for Climate impact Research (Niemcy), European Forest Institute (Niemcy), University of Ljubljana (Słowenia). Jego wartość wynosi 1,6 mln euro, z czego na polskie badania przypadnie 195 tys. euro.
MK