Badaczki z Uniwersytetu Łódzkiego przeanalizują doświadczenia osób doznających podwójnego wykluczenia – niepełnosprawnych i zarazem bezdomnych. Przyjrzą się też kontekstowi określonej przestrzeni życia, gdzie ważną rolę odgrywają także instytucje pomocowe i wpływ otoczenia zewnętrznego.
Projekt finansowany przez PFRON zrealizują prof. Inga Kuźma i dr Alicja Piotrowska z Centrum Innowacji Społecznych UŁ.
– Osoby doznające tego typu podwójnego stygmatyzowania, dokonują także na sobie podwójnego autostygmatyzowania i autowykluczenia. Chciałybyśmy sprawdzić, które z tych wykluczeń przeważa czy stanowi jedyny rdzeń takiej postawy i dlaczego. Interesuje nas też kontekst przestrzenny doświadczeń badanych, który wpływa na ich odbiór własnej sprawczości i to jak sobie z tym radzą – przybliża temat prof. Kuźma, kierownik projektu.
– Obie powyższe kwestie chcemy zbadać przy współuczestnictwie samych badanych. Traktujemy ich jako insiderów – dzięki zastosowaniu przez nich autoobserwacji i autorefleksji (wywołanej dzięki technice wywiadów intensywnych-pogłębionych, do których wytyczne wypracujemy wspólnie z badanymi na podstawie pytań problemowych) i wykorzystaniu techniki mapy mentalnej. Kontekst przestrzenny jest ważny z racji wyboru badanych mieszkających w placówkach pomocowych oraz wpływu tego typu przestrzeni na autopostrzeganie – dodaje dr Piotrowska.
Do badań zostaną zaproszeni mieszkańcy i mieszkanki całodobowych placówek adresowanych do osób w kryzysie bezdomności w Łodzi. Grupa ta będzie złożona z maks. 6 osób, zachowując ich zróżnicowanie płciowe, wiekowe, różny okres przebywania w instytucjach oraz rodzaj niepełnosprawności lub choroby. Badania odznacza nowatorski charakter ze względu na traktowanie przestrzeni jako przedmiotu badań oraz jednocześnie kontekstu. Stosowaną techniką będzie autoobserwacja uczestnicząca i autorefleksja stosowana przez insiderów przynależących do miejsc hermetycznych i placówek ich pobytu.
– Perspektywę insiderów poznamy dzięki przeprowadzeniu wywiadów intensywnych-pogłębionych, których scenariusz będzie współtworzony przez badanych. W procesie badawczym zarówno insiderzy, jak i badacze przybywający z zewnątrz (outsiderzy) będą współtworzyć sytuację badawczą, w której kryteria, pojęcia, interpretacje wypracowane są wspólnie, czyli w oparciu o doświadczenie insiderów traktowanych jako ekspertów od swojego życia i użytkowanej przestrzeni. Ich refleksja traktowana będzie równorzędnie z wiedzą badaczy zawodowych – komentuje dr Piotrowska.
Istotne jest również oparcie procesu badawczego na metodach związanych z badaniami wizualizującymi doświadczenie (mapy mentalne), co pomoże uzyskać dodatkowe dane oraz wspomoże proces współuczestnictwa i współtworzenia wiedzy przez insiderów.
– Autorska metoda badań planowana do zastosowania w projekcie łączy zatem techniki charakterystyczne dla etnologii, które pozwalają wydobyć rodzaj i sens doświadczeń jednostek należących do grupy podwójnie (auto)wykluczonej przy ich współudziale, w połączeniu z techniką map mentalnych. Dzięki podejściu jakościowemu, badanie pozwoli na wgląd „od środka” do określonego rodzaju świata przeżywanego – podsumowuje prof. Kuźma.
Projekt „(Nie)widoczni: niepełnosprawność i choroba w doświadczeniu osób w kryzysie bezdomności przebywających w instytucjach pomocy. Perspektywa antropologii kulturowej w badaniu podwójnego wykluczenia”, realizowany jest w ramach konkursu „Niepełnosprawność w naukach humanistycznych” organizowanego przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
źródło: UŁ