Za trzy lata zacznie działać supernowoczesne centrum projektowania i syntezy nowych radiofarmaceutyków. Polscy i zagraniczni naukowcy będą mieli do dyspozycji nowy cyklotron, istniejący reaktor Maria, kompleks laboratoriów badawczych i ośrodek obliczeniowy Centrum Informatyczne Świerk (CIŚ).
Narodowe Centrum Badań Jądrowych (NCBJ), reprezentujące konsorcjum sześciu instytucji naukowych, podpisało 22 maja umowę o dofinansowanie projektu „CERAD” ze środków Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój. Koszt projektu wyniesie ok. 120 milionów zł, z czego ponad 75 mln zł będą stanowiły środki z Unii Europejskiej. – W ramach projektu CERAD w ciągu trzech lat powstanie w Świerku całkowicie nowe centrum do prowadzenia prac o charakterze naukowo-badawczym, jak i do wykorzystania gospodarczego przez zainteresowane podmioty. Centrum wyposażone zostanie w kompleks laboratoriów i unikatowy cyklotron – wyjaśnia dr hab. Krzysztof Kurek, dyrektor NCBJ. – W połączeniu z obecnym potencjałem naszego instytutu, w tym z badawczym reaktorem jądrowym MARIA, Ośrodkiem Radioizotopów POLATOM, Centrum Informatycznym Świerk oraz wkładem rzeczowym i doświadczeniem konsorcjantów, CERAD stanowić będzie unikalną infrastrukturę badawczą na poziomie europejskim. Jesteśmy pewni, że owoce prowadzonych w nim prac polskich i międzynarodowych zespołów naukowców stworzą możliwości diagnozowania i leczenia schorzeń, przy których obecnie stosowane metody są nieskuteczne.
Sercem CERAD będzie cyklotron przyspieszający protony i jądra deuteru, a także cząstki alfa. Uzyskiwane energie cząstek pozwolą na otrzymywanie izotopów promieniotwórczych, które na potrzeby medycyny nuklearnej wytwarzane są w ten sposób w nielicznych ośrodkach na świecie. Uczeni będą mieli także do dyspozycji działający w Świerku reaktor jądrowy Maria, który potrafi wytwarzać pożądane radioizotopy napromieniając neutronami odpowiednie materiały tarczowe. Powstaną również nowe laboratoria. Łącznie z laboratoriami już istniejącymi stworzą one kompleksową infrastrukturę pozwalającą syntetyzować i badać nowe radiofarmaceutyki oparte na wytwarzanych w cyklotronie i reaktorze radioizotopach. W budynku nowego centrum zostaną ulokowane m.in. specjalistyczne laboratoria wyposażone w komory do prowadzenia prac z radionuklidami chroniące badaczy przed promieniowaniem, powstaną także laboratoria analityczne i biologiczne. Naukowcy będą mogli przeprowadzić badania przedkliniczne opracowywanych leków, a dzięki udziałowi w konsorcjum uczelni medycznych, najlepsze z rozwiązań – po uzyskaniu wymaganych pozwoleń komisji bioetycznych – będzie można skierować do badań klinicznych. Prace nad projektowaniem nowych leków uzyskają także wsparcie obliczeniowe ze strony CIŚ.
– Celem zasadniczym CERAD jest uzyskanie zupełnie nowych, skutecznych i bezpiecznych leków – wyjaśnia prof. Renata Mikołajczak, pełnomocnik dyrektora ds. naukowych oraz współpracy krajowej i międzynarodowej Ośrodka Radioizotopów POLATOM, kierownik projektu „CERAD”. – Mając do dyspozycji szeroką gamę izotopów promieniotwórczych wytwarzanych w cyklotronie lub w reaktorze, możemy projektować znaczniki izotopowe umożliwiające wcześniejsze i bardziej precyzyjne wykrywanie schorzeń, a co za tym idzie – wcześniejsze wdrażanie odpowiednich procedur terapeutycznych. Chcemy łączyć techniki izotopowe z innymi metodami diagnostycznymi, opartymi np. na molekularnych markerach stanu chorobowego czy obrazowaniu z wykorzystaniem rezonansu magnetycznego. Dzięki szerokiemu spektrum dostępnych izotopów promieniotwórczych będziemy mogli tak dobrać energię promieniowania i biologiczny okres półtrwania leku w organizmie, by zapewnić optymalną dawkę terapeutyczną, uwzględniając charakter i rozległość choroby oraz indywidualną sytuację chorego. Będziemy opracowywać zarówno leki finalne, jak i ich prekursory służące do przygotowywania radiofarmaceutyków.
Infrastruktura badawcza powstająca w ramach projektu „CERAD” będzie miała charakter otwarty i będzie udostępniana do prowadzenia prac badawczych m.in. w ramach programów sieciowych European Strategy Forum on Research Infrastructures (ESFRI), Sieci Naukowej „Radiofarmacja i Medycyna Nuklearna”, a także do celów kształcenia akademickiego. Będą się w nim kształcić specjaliści z zakresu radiofarmacji, przyjmowani będą naukowcy prowadzący badania ze środków Short Term Scientific Mission i stypendiów naukowych i szkoleniowych Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej. Centrum będzie także realizować zlecenia komercyjne w zakresie badania i wytwarzania radiofarmaceutyków.
Koordynatorem konsorcjum „CERAD” jest Narodowe Centrum Badań Jądrowych. W skład konsorcjum wchodzą: Uniwersytet Warszawski, Instytut Chemii i Techniki Jądrowej, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Uniwersytet Medyczny w Białymstoku.
JK
(źródło: NCBJ)