Grę planszową sprzed co najmniej 4 tysięcy lat odkryli w Omanie naukowcy z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego. W grudniu dobiegł końca kolejny sezon ich prac w Dolinie Qumayrah.
Głównym przedmiotem badań podczas minionego sezonu było osadnictwo z epoki brązu i żelaza we wsi Ayn Bani Saidah. To miejsce strategicznie położone na skrzyżowaniu szlaków łączących ważne ośrodki starożytności: Bat na południu i Al-Ayn na północy, dziś stanowiska z Listy Światowego Dziedzictwa UNESCO, oraz wybrzeże morskie w pobliżu portu Sohar na wschodzie.
Wzdłuż tej trasy znajduje się kilka ważnych osad tzw. kultury Umm an-Nar z epoki brązu. Mieliśmy nadzieję, że i nasze stanowisko będzie równie ważne – przyznaje prof. Piotr Bieliński z CAŚ UW, który kieruje projektem w Dolinie Qumayrah w górach północnego Omanu.
Tegoroczne odkrycia dowodzą, że przypuszczenia archeologów były słuszne. Natrafili m.in. na wieżę w obrębie prehistorycznej osady, zidentyfikowali ślady produkcji metalurgicznej oraz odkryli grę planszową sprzed co najmniej 4 tysięcy lat.
Wieże, miedź i plansza do gry
Jak podkreślają polscy naukowcy, osada z okresu Umm an-Nar jest wyjątkowa między innymi dlatego, że znajdują się w niej aż cztery wieże: trzy okrągłe i jedna ryzalitowa.
Mimo swych rozmiarów (średnica o wymiarach ok. 20 metrów) jedna z okrągłych wież nie była widoczna na powierzchni i została odkryta dopiero podczas wykopalisk. Nie znamy jeszcze funkcji, jakie pełniły te wieże – zaznacza dr Agnieszka Pieńkowska z CAŚ UW, która w ramach projektu analizuje pozostałości z epoki brązu.
Nowych odkryć z tych czasów dostarczyły także inne części stanowiska archeologicznego. Odnaleziono dowód na obróbkę miedzi w tym miejscu.
Pokazuje to, że osada uczestniczyła w lukratywnym handlu, o którym wspominają nawet źródła pisane z Mezopotamii. Oman był bowiem potęgą metalurgiczną tamtej epoki – wyjaśnia kierownik ekspedycji.
Jednak najbardziej niespodziewane odkrycie jest tylko pośrednio związane z gospodarką czy handlem. W jednym z pomieszczeń dużego budynku z okresu Umm an-Nar natrafiono na planszę do gry.
Wykonana jest z kamienia i ma zaznaczone pola i zagłębienia. Podobnych używano w epoce brązu od Subkontynentu Indyjskiego po Egeę. Takie znaleziska są rzadkie, ale kilka przykładów podobnych plansz znamy z Doliny Indusu, a także z Mezopotamii, między innymi ze sławnych grobów z Ur – wyjaśnia prof. Bieliński.
Więcej niż sądzono
To kolejne odkrycie pokazujące, że obszar badań, czyli mikroregion Qumayrah, miał w starożytności większe znaczenie niż dotąd sądzono i kryje wiele niespodzianek. Badacze z CAŚ UW prowadzą prace w tym miejscu od 2015 roku. Dzięki ich odkryciom okazało się, że dolina jest bogata w pozostałości archeologiczne z co najmniej pięciu okresów. A osadnictwo było tam obecne od późnego neolitu (ok. 4300–4000 p.n.e.).
Na dwóch końcach doliny można podziwiać groby i osady z okresu Umm an-Nar (ok. 2600–2000 p.n.e.). Odkryto też pozostałości osady z epoki żelaza II (ok. 1100–600 p.n.e.), rozciągającej się na kamienistych wzgórzach w pobliżu Ayn Bani Saidah. Osada ta okazała się kilkakrotnie większa niż badacze zakładali. W dolinie znajdują się również liczne pozostałości z okresu islamskiego.
Ta obfitość śladów osadnictwa z różnych okresów świadczy o tym, że dolina była ważnym miejscem w prehistorii, a być może także i historii Omanu – zwraca uwagę prof. Piotr Bieliński.
Archeolodzy będą kontynuowali prace w dolinie Qumayrah, zarówno w okolicy Ayn Bani Saidah, jak i wokół wsi Bilt, na drugim końcu doliny, gdzie znajdują się m.in. kolejne pozostałości z okresu Umm an-Nar. Projekt „Rozwój osadnictwa w epoce brązu i żelaza w górach północnego Omanu” jest finansowany z grantu Narodowego Centrum Nauki. Badaniami kieruje prof. Piotr Bieliński z CAŚ UW oraz dr Sultan al-Bakri, dyrektor generalny ds. starożytności w Ministerstwie Dziedzictwa i Turystyki Sułtanatu Omanu.
źródło: UW