Co najmniej 1,2 mln barier w postaci jazów, przepustów, brodów, śluz i ramp znajduje się w europejskich rzekach – ustalili badacze biorący udział w międzynarodowym projekcie AMBER. Są wśród nich naukowcy z Europejskiego Centrum Regionalnego Ekohydrologii PAN w Łodzi i Instytutu Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza w Olsztynie.
W artykule, opublikowanym właśnie w czasopiśmie Nature, naukowcy ujawnili rzeczywisty zakres fragmentacji europejskich rzek i przedstawili rozwiązania mające zapobiec jej pogłębianiu. Jak wykazano, Europa ma prawdopodobnie jedne z najbardziej rozdrobnionych rzek na świecie. Uczestnicy międzynarodowego projektu AMBER, finansowanego z programu Horyzont 2020, zidentyfikowali tysiące dużych zapór, ale także ogromną ilość niższych struktur, takich jak jazy, przepusty, brody, śluzy i rampy, które zazwyczaj są pomijane, a jednak są głównymi sprawcami fragmentacji rzek. Oszacowano, że takich barier w europejskich rzekach jest co najmniej 1,2 mln.
Po przeprowadzeniu szeroko zakrojonych badań terenowych i wykorzystując modele matematyczne wyliczono, że na 1 km strumienia rzeki przypada co najmniej 0,74 bariery. Dało to asumpt do opracowania pierwszego na kontynencie kompleksowego ogólnoeuropejskiego wykazu barier – AMBER Barrier Atlas.
Stopień fragmentacji rzek w Europie jest znacznie większy niż ktokolwiek przypuszczał – podkreślają autorzy publikacji, wśród których jest czworo Polaków: prof. Maciej Zalewski, dr Małgorzata Łapińska i Kamila Belka (wszyscy z Europejskiego Centrum Regionalnego Ekohydrologii PAN w Łodzi) oraz dr hab. inż. Piotr Parasiewicz, prof. Instytutu Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza w Olsztynie.
Opracowaliśmy nowe sposoby budowy zbiorników, które zwiększają potencjał retencyjny dolin rzecznych, odpornych na zakwity toksycznych glonów, i nadal utrzymujących kontinuum rzeczne dla migracji ryb. W przypadku „rzek pracujących”, gdzie ważny jest transport i produkcja energii, opracowano „by-passy omijające bariery z siedliskami dla ryb reofilnych (prądolubnych)” – tłumaczy prof. Maciej Zalewski, dyrektor ECRE PAN.
Jak zaznaczają naukowcy, wyniki ich badań zostaną uwzględnione w nowej strategii UE na rzecz bioróżnorodności. Będą też stanowić podstawę do opracowania systemu połączenia co najmniej 25 tys. km europejskich rzek w perspektywie najbliższej dekady.W projekt AMBER (Adaptive Management of Barriers in European Rivers) zaangażowanych jest 20 partnerów, m.in. ze Szwecji, Polski, Francji, Niemiec, Szwajcarii, Włoch, Hiszpanii, Irlandii, Wielkiej Brytanii i Danii. Prace całego konsorcjum koordynuje prof. Carlos Garcia de Leaniz ze Swansea University. Jak czytamy na profilu FB Sekcji Ekohydrologii Studenckiego Koła Naukowego Biologów na Wydziale Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego, w ramach projektu AMBER udało się już poprawić migrację ryb na zaporze Poutès (Francja) przy zastosowaniu adaptacyjnych strategii zarządzania; usunąć niewykorzystywane jazy w Wielkiej Brytanii, Hiszpanii i Danii; opracować narzędzia wspomagające podejmowanie decyzji o renaturyzacji rzek; stworzyć aplikację do śledzenia barier migracyjnych na rzekach (The AMBER Tracker) – pierwszą aplikację naukową rejestrującą bariery rzeczne w całej Europie.
Europejskie Regionalne Centrum Ekohydrologii to placówka Polskiej Akademii Nauk powstała w 2008 roku. To drugie – po Instytucie Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie – centrum w Polsce pod auspicjami UNESCO. Pracownicy Instytutu zajmują się eksperymentalnymi oraz teoretycznymi badaniami naukowymi w zakresie rozwoju ekohydrologii oraz wdrażaniu jej w celu odnowy zasobów wodnych w ramach Międzynarodowego Programu Hydrologicznego UNESCO. Profil naukowy Centrum zorientowany jest na promowaniu wysoko zaawansowanych badań ekohydrologicznych, systemów monitoringu i modelowania.
Instytut Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza w Olsztynie to jednostka badawczo-rozwojowa podlegająca obecnie Ministerstwu Infrastruktury. Zadaniem Instytutu jest działalność badawcza i upowszechnianie wyników badań naukowych w dziedzinie rybactwa śródlądowego.
MK, źródło: www.amber.international, FB/SE SKNB WBiOŚ UŁ