Rewitalizację najstarszego zachowanego meczetu w Starej Dongoli przeprowadzą naukowcy z Uniwersytetu Warszawskiego, Politechniki Warszawskiej, Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie oraz Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Projekt jest finansowany przez międzynarodowy sojusz na rzecz ochrony dziedzictwa na obszarach zagrożonych konfliktem ALIPH.
Stara Dongola (oryginalnie Tungul) była stolicą Królestwa Makurii od V do XIV wieku. Od XVI wieku, pod rządami sułtanatu Fundż, rozwijała się jako regionalne centrum polityczne i ośrodek nauczania islamu. Tamtejszy meczet, użytkowany nieprzerwanie przez 1100 lat, jest jedynym zachowanym budynkiem, który był świadkiem tych przemian i wydarzeń historycznych. To najstarszy zachowany meczet w Republice Sudanu. Projekt, w którym wezmą udział polscy naukowcy, ma na celu odrestaurowanie go zgodnie z nowoczesnymi standardami konserwatorskimi i otwarcie dla odwiedzających z kraju i zagranicy.
Duży, dwupiętrowy budynek, wysoki na 12 m, dominuje nad krajobrazem Starej Dongoli. Wzniesiony jako sala tronowa lub kościół na początku IX wieku, w roku 1317 stał się meczetem. Służył lokalnym społecznościom przez ponad 600 lat, aż do roku 1967, kiedy został zamknięty z powodu destabilizacji konstrukcji i powstania nowych meczetów w pobliskich wioskach. Interdyscyplinarny zespół polskich, sudańskich i japońskich specjalistów pod kierownictwem dr. hab. Artura Obłuskiego, dyrektora Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego i kierownika ekspedycji archeologicznej w Starej Dongoli, we współpracy z Sudańską Narodową Korporacją ds. Starożytności i Muzeów (NCAM), będzie pracował nad wyzwaniami związanymi z dokumentacją budynku, stabilizacją jego konstrukcji i udostępnieniem go jako zabytku. W skład zespołu wchodzą specjaliści z CAŚ UW, Politechniki Warszawskiej, Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie oraz Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Eksperci zajmą się m.in. przesiedleniem kolonii nietoperzy zamieszkującej budynek, a następnie konserwacją malowideł i zabytkowych inskrypcji na jego ścianach.
Zespół ściśle współpracuje z lokalnymi społecznościami, a także z miejscowym imamem i szejkami, nad koncepcją wystaw i programów edukacyjnych koncentrujących się na islamskim dziedzictwie Starej Dongoli. Częścią projektu będą warsztaty i zajęcia praktyczne, podczas których młodzi sudańscy specjaliści zostaną przeszkoleni w konserwacji malowideł ściennych, zaś uczniowie i lokalni mieszkańcy nabędą doświadczenie w tworzeniu programów edukacyjnych i oprowadzaniu zwiedzających, co pomoże wzmocnić ich wiedzę i świadomość konieczności ochrony dziedzictwa.
ALIPH Foundation przyznała CAŚ UW grant w wysokości ponad 1 mln USD na przeprowadzenie tego holistycznego trzyletniego projektu. Jesienią 2022 r. przyznała też grant na działania ratunkowe dla projektu „Emergency Measures to Preserve the Church of Archangel Raphael, Old Dongola, Sudan”. Polscy uczeni są pionierami badań nad średniowiecznymi królestwami nubijskimi w Sudanie, a ekspedycja CAŚ UW pracuje w Starej Dongoli od 1964 roku.
Przypomnijmy, że w styczniu dr hab. Artur Obłuski zdobył ERC Consolidator Grant na projekt „Afropolis Tungul: Urban biography of a cosmopolitan African capital”. Jego efektem będzie „biografia miejska” Tungul (Starej Dongoli), metropolii nubijskiej istniejącej przez ponad półtora tysiąca lat, położonej na terenie dzisiejszego Sudanu. Na realizację 5-letniego przedsięwzięcia European Research Council przeznaczyła blisko 2 mln euro.
MK, źródło: CAŚ UW