W Instytucie Polonistyki i Dziennikarstwa Uniwersytetu Rzeszowskiego trwają prace nad „Słownikiem biograficznym polskich pisarek emigracyjnych 1939–1989”. Projekt otrzymał dofinansowanie z Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki.
Ideą, jaka przyświeca autorom przedsięwzięcia jest opracowanie biogramów pisarek emigracyjnych wraz z hasłową charakterystyką ich twórczości i bibliografią, ikonografią. Podstawowy zakres przedmiotu badań stanowią życiorysy polskich pisarek emigracyjnych, które w latach 1939–1989 znalazły się poza granicami ojczyzny.
W losach polskich twórczyń zapisana została historia naszego wychodźstwa widziana z perspektywy kobiet — żołnierek, powstańczyń, zesłańczyń, matek, żon, pisarek często żyjących w cieniu sławnych mężów. Przyjęta przez nas cezura czasowa obejmuje nie tylko biogramy uchodźczyń wojennych, emigrantek pojałtańskich, ale także emigrantek Marca 1968 roku i przedstawicielek emigracji solidarnościowej. Ich aktywność wojenna (np. w powstaniu warszawskim), doświadczenie łagrów, lagrów i komunizmu oraz działalność emigracyjna opracowana w jednym kompendium tworzy czytelną mapę polskich losów pisarek-emigrantek. Z ich doświadczeń narodziła się bogata, nieopracowana kompleksowo spuścizna literacka, okazjonalnie dotąd opisywana lub komentowana często na prawach dewaluującego przypisu – wyjaśnia kierująca projektem prof. Jolanta Pasterska z Instytutu Polonistyki i Dziennikarstwa Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Dodaje zarazem, że istniejące opracowania pomijają wiele nazwisk lub zawierają niepełne informacje. Przygotowywany „Słownik…” ma zatem umożliwić nadrobienie tych zaległości, a także weryfikację bądź uzupełnienie danych zawartych w opublikowanych już biogramach. Twórcy publikacji zwracają uwagę, że są to materiały rozproszone, często już nieaktualne. Dokonana przez nich wstępna selekcja pozwoliła wskazać 65 takich biogramów.
Kryterium doboru stanowi opublikowanie co najmniej dwóch utworów literackich (powieści, opowiadań,
dramatów, tomików wierszy) w języku polskim. Biogramy są opracowywane na podstawie archiwów, także prywatnych, (niektóre właśnie udostępniono dla badaczy po upływie prawnej klauzuli czasowej), korespondencji, wywiadów, akt metrykalnych, ksiąg parafialnych, źródeł i materiałów historycznych – wskazuje prof. Pasterska.
Badaczka zapowiada, że zaproponowane odczytanie biogramów pisarek scali wiedzę na temat życia i twórczości polskich pisarek emigracyjnych oraz wytyczy nowe szlaki do badań nad polskim dziedzictwem kulturowym na wychodźstwie. Dzięki zgromadzonej bibliografii i charakterystyce głównych nurtów twórczości poetek i prozaiczek „Słownik…” poszerzy obszary badań nad literaturą emigracyjną. Co ważne, bazując na nowo pozyskanych dla badaczy (po upływie prawnych okresów karencji) archiwach, zweryfikuje też dotychczasowe ustalenia dotyczące tej ważnej, integralnej części piśmiennictwa polskiego. Projekt zakłada dwie wersje: rozszerzoną – właśnie realizowaną – elektroniczną i standardową – książkową, co ma zapewnić szerokie oddziaływanie. Z biogramami będzie można się zapoznać na specjalnie utworzonym portalu www.polskiepisarkiemigracyjne.pl.
Serwis będzie stale aktualizowany i uzupełniany danymi biograficznymi i bibliograficznymi nadal żyjących i tworzących pisarek. W przyszłości planujemy także wzbogacanie go o nowe, nieznane dotąd nazwiska – mówi prof. Pasterska.
„Słownik biograficzny polskich pisarek emigracyjnych 1939–1989” jest realizowany w ramach Narodowego Program Rozwoju Humanistyki (moduł „Dziedzictwo narodowe”). Na jego opracowanie rzeszowscy naukowcy otrzymali ponad 661 tys. zł.
MK