Cyfrowy zbiór danych naukowych o Puszczy Białowieskiej powstanie w ramach projektu „e-Puszcza”. Będzie to najnowocześniejsze repozytorium naukowe w Polsce, z którego skorzystają miłośnicy przyrody na całym świecie.
Liderem przedsięwzięcia jest Instytut Biologii Ssaków Polskiej Akademii Nauk (IBS PAN) w Białowieży, a parterami dwie jednostki Politechniki Białostockiej: Zamiejscowy Wydział Leśny w Hajnówce oraz Centrum Komputerowych Sieci Rozległych. Wartość projektu finansowanego z Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa to prawie 8 mln złotych.
– Połączenie biologicznego podejścia naszego partnera – Instytutu Biologii Ssaków – z naszym technicznym, chłodnym spojrzeniem na sprawy związane z usystematyzowaniem danych naukowych o Puszczy Białowieskiej, daje konglomerat sił gwarantujący powstanie platformy, która będzie ewenementem w skali kraju. Ta platforma ma szansę stać się magnesem przyciągającym do Puszczy zarówno badaczy, jak i osoby, które przyjeżdżają tu dla turystyki – mówił podczas konferencji inaugurującej projekt rektor Politechniki Białostockiej prof. Lech Dzienis.
Prof. Rafał Kowalczyk, dyrektor Instytutu Biologii Ssaków PAN w Białowieży podkreślał, że Puszcza jest jednym z ostatnich w Europie lasów naturalnych, a jednocześnie jednym z najlepiej poznanych kompleksów leśnych na starym kontynencie. Na jej temat opublikowano ponad 2 tys. artykułów naukowych. W Polsce i Europie wzrasta zainteresowanie zasobami przyrodniczymi, ochroną i monitorowaniem przyrody. Te informacje są chętnie wykorzystywane przez instytucje zajmujące się przyrodą.
– Wychodzimy więc naprzeciw oczekiwaniom, z wykorzystaniem najnowocześniejszych narzędzi udostępnimy te dane jak najszerszemu kręgowi odbiorców – zapowiada prof. Kowalczyk.
Założeniem projektu jest stworzenie platformy wspierającej rozwój otwartej i nowoczesnej nauki w oparciu o rozwój otwartego oprogramowania. Będą na niej gromadzone dane dotyczące przyrody Puszczy Białowieskiej, np. trójwymiarowe skany czaszek żubrów, unikalne okazy roślin, grzybów, owadów, a także specjalistyczne mapy czy materiały zarejestrowane przez wideo-pułapki.
Część danych będzie wstępnie przetwarzana dzięki narzędziom GIS (system informacji geograficznej), poprzez uzupełnienie istniejących map obrazujących rozmieszczenie gatunków czy lesistość. Powstaną też dwie pracownie skanowania z nowoczesnym sprzętem, m. in. skanerami 3D i mikrotomografem. W pierwszej kolejności na platformie e-Puszcza będą zdigitalizowane zasoby zgromadzone przez naukowców IBS PAN oraz ZWL PB, które były przez lata archiwizowane w tych instytucjach. Założeniem projektu jest również upublicznienie cennych danych pochodzących od osób fizycznych, które chciałyby się nimi podzielić bez utraty posiadanych zasobów. Nowo pozyskiwane dane będą udostępniane stopniowo, po ich wcześniejszym opublikowaniu w tekstach naukowych. W niektórych przypadkach pozostaną zamknięte lub w wersji prezentacyjnej (dotyczyć to będzie głównie danych wrażliwych przyrodniczo, dotyczących gatunków chronionych i miejsc ich bytowania). Będą one udostępniane, w ramach współpracy naukowej, innym ośrodkom naukowym lub instytucjom zajmującym się ustawowo ochroną przyrody.
– Platforma pozwoli na zdigitalizowanie 9 tysięcy obiektów, będą to też dane genetyczne czy telemetryczne, dane o środowisku, ale przede wszystkim zeskanowane zasoby: gatunki roślin, zwierząt, owadów, grzybów. Będzie można je obejrzeć z poziomu przeglądarki na całym świecie. Co istotne będziemy włączać także społeczeństwo w uprawianie nauki, będziemy zachęcać pasjonatów Puszczy Białowieskiej, by oni także udostępniali swoje zasoby. Ten projekt będzie otwarty do użycia w celach edukacyjnych, dla turystyki – mówi Joanna Łapińska, kierownik projektu „e-Puszcza”.
Platforma internetowa „e-Puszcza” poprawi jakość badań poprzez dostęp do istniejącej wiedzy i jej efektywniejsze użycie. Udostępnione dane pozwolą na lepsze poznanie jedynego polskiego obszaru przyrodniczego wpisanego na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Środowisko naturalne Puszczy Białowieskiej ulega obecnie dynamicznym zmianom, dlatego istotne staje się zachowanie wszystkich informacji o dotychczasowym stanie funkcjonujących ekosystemów.
Portal e-Puszcza będzie dostępny w kilku wersjach językowych. Obok języków podstawowych: polskiej i angielskiej, dane będą tłumaczone na język rosyjski i białoruski, co pozwoli w przyszłości na dołączenie zasobów dotyczących białoruskiej części Puszczy Białowieskiej. Pierwsze udostępnienia danych zaplanowano na 2020 r.
Źródło: PB