Jak funkcjonują rady uczelni, jaki jest ich wpływ na instytucje szkolnictwa wyższego oraz jak swoją rolę postrzegają członkowie tych gremiów – to przedmiot badań międzynarodowego zespołu z udziałem naukowców z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
W Europie rady uczelni są relatywnie nowym ciałem, bowiem w większości krajów pojawiły się dopiero w XXI wieku jako jeden z centralnych elementów modernizacji ustroju uniwersyteckiego. Tam, gdzie mają dłuższą historię (np. w Holandii), w ostatnich dwóch dekadach ograniczono ich wielkość, zwiększono kompetencje strategiczne oraz nadzorcze, a przede wszystkim szeroko otwarto na osoby spoza wspólnoty uczelni. Wprowadzenie rad uczelni do ustrojów instytucji szkolnictwa wyższego wzbudziło spore emocje, ale wiedza o ich funkcjonowaniu jest bardzo uboga. Co więcej, nieliczne badania nad radami uczelni dotyczyły niemal wyłącznie struktury, mechanizmów wyboru członków oraz zakresu odpowiedzialności. Stosunkowo niewiele natomiast wiadomo o osobach, które zasiadają w tych gremiach, a zwłaszcza o tym, w jaki sposób postrzegają one swoją rolę i jaki rodzaj zasobów (wiedzy, umiejętności, doświadczenia) wnoszą do ich funkcjonowania.
Zamierzają to zbadać naukowcy z pięciu krajów: Finlandii, Polski, Portugalii, Szwecji i Węgier. Ich celem jest lepsze poznanie sposobu funkcjonowania rad uczelni, określenie wpływu na instytucje szkolnictwa wyższego oraz wskazanie, co członkowie (zewnętrzni i wewnętrzni) wnoszą do pracy tych gremiów. Liderami konsorcjum są badacze z Katedry Badań nad Nauką i Szkolnictwem wyższym na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu.
W Polsce rady uczelni wprowadzono na mocy ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce z 2018 roku. Zasiada w nich 7 albo 9 osób, wybierane są przez senaty (poza przedstawicielem studentów), a co najmniej połowa członków musi pochodzić spoza wspólnoty uczelni. Wprowadzenie rad wzbudziło wprawdzie polityczne napięcia oraz środowiskowe protesty, ale ostatecznie nie wykreślono ich z zapisów ustawowych. Pozostały trzecim – obok rektora i senatu – obowiązkowym organem w ustroju uczelni publicznych. W toku prac legislacyjnych ich kompetencje znacząco ograniczono, przez co rola rad jest mniejsza niż początkowo planowano. Obecnie kompetencje sprowadzają się głównie do opiniowania zmian statucie, planu rzeczowo-finansowego czy realizacji strategii uczelni, choć rady dysponują również twardszymi kompetencjami w postaci zatwierdzania sprawozdania z wykonania planu rzeczowo-finansowego czy zatwierdzania sprawozdania finansowego – wylicza dr hab. Dominik Antonowicz, kierownik projektu, który niedawno, w ramach programu stypendialnego Bekker NAWA, realizował na Uniwersytecie w Toronto projekt dotyczący rad uczelni na kanadyjskich uczelniach.
Badanie europejskich rad, koordynowane przez toruńskich naukowców, ma charakter pionierski nie tylko ze względu na podjętą problematykę, ale również ze względu na międzynarodowy i porównawczy charakter. Obok UMK w badaniu uczestniczą zespoły z University of Averio, Tampere University, Corvinius University w Budapeszcie oraz KTH Royal Institute of Technology ze Sztokholmu.
Pierwsze wyniki zostaną zaprezentowane w sierpniu podczas konferencji Consortium of Higher Education Researchers CHER 2023 w Wiedniu.
MK