Ścieżkę edukacyjną, będącą kompendium informacji dla architektów na temat największych i najczęstszych przeszkód infrastrukturalnych, na jakie natrafiają osoby z niepełnosprawnościami, stworzyli studentki Politechniki Krakowskiej. Ich „Poligon dostępności” składa się z różnych typów podłoża w zależności od potrzeb i trudności osób z niego korzystających.
Głównym założeniem „Poligonu dostępności” było stworzenie swoistego toru przeszkód, na którym studenci w ramach zajęć mogliby sprawdzić, jakie rozwiązania poprawiają bądź pogarszają korzystanie z projektowanej przestrzeni. Studentki architektury PK (wraz z jednym kolegą kształcącym się na tym kierunku) chciały pokazać, że doświadczanie trudności w korzystaniu z określonej przestrzeni nie tylko wskaże na problem braku dostępności wielu obiektów i budynków, ale przede wszystkim uwrażliwi na wielopłaszczyznowość tematu projektowania uniwersalnego.
Wierzymy, że doświadczenie problemu w realnej sytuacji wywiera większy wpływ niż tylko teoria usłyszana na sali wykładowej. Tym projektem chciałyśmy przyczynić się do ogólnego uświadamiania społeczeństwa, że brak właściwej infrastruktury – w tym odpowiedniej nawierzchni – może uniemożliwiać osobom o specjalnych potrzebach pełne korzystanie z życia społecznego, kulturalnego i rekreacyjnego – mówi Wiktoria Sitko, studentka III roku i liderka projektu „Poligon dostępności”.
Aktualne problemy i jak je rozwiązać
Autorki projektu rozpoczęły prace nad nim od badań obecnych potrzeb i trudności osób z niepełnosprawnościami w poruszaniu się po przestrzeni miejskiej. Odbyły też rozmowy z ekspertami w dziedzinie dostępności. Wyniki dobitnie pokazały, że inaczej na te same kwestie patrzą osoby z różnymi niepełnosprawnościami. Przykładowo, dla osoby niewidomej lub słabowidzącej krawężniki okazują się dodatkową pomocą w określaniu zmiany charakteru posadzki i przestrzeni, natomiast dla osób z trudnościami w poruszaniu się różnice w wysokości posadzek stanowią poważną barierę przestrzenną.
Na podstawie badań powstały grafiki porównujące właściwe i niewłaściwe praktyki przy projektowaniu przestrzeni, a w szczególności nawierzchni. Następnie przygotowano właściwy „Poligon”, czyli ścieżkę składającą się z różnych typów podłoża w zależności od potrzeb i trudności osób z nich korzystających. Elementy miały być lekkie, możliwe do samodzielnego szybkiego układania i składania oraz prostego przechowywania. W związku z tym zespół przygotował symulacje realnych nawierzchni wewnętrznych i zewnętrznych (np. płytki chodnikowe, kostka brukowa, trawa) oraz nałożył je na kwadratowe formy sklejki o wymiarach 45 × 45 cm łączone w bazowy moduł składający się z czterech mniejszych form. Docelowo powstało kilkanaście takich „płytek”, co pozwala na swobodną aranżację przestrzeni ćwiczeń służącej do prób poruszania się jako osoba jeżdżąca na wózku inwalidzkim, osoba niewidoma albo turysta ciągnący ciężką walizkę.
„Poligon dostępności” nigdy nie będzie wyglądał tak samo. Jednego dnia może symulować uliczki starego miasta i składać się tylko z kilkunastu płytek z kostką brukową. Kolejni studenci, chcący przeanalizować strefę wejścia w budynku, mogą natomiast stworzyć przestrzeń łączącą płyty chodnikowe z wewnętrznymi płytkami gresowymi i wycieraczkami. Możliwych kombinacji jest mnóstwo – przekonuje Wiktoria Sitko.
Gra warta świeczki
W projektowaniu architektonicznym dobór materiałów nawierzchni jest niezwykle istotny. Odpowiednio dobrane posadzki ułatwią użytkownikom poruszanie się. W przestrzeniach publicznych istotnym jest, aby były one zaprojektowane jako płaskie, równomierne oraz bez wystających elementów. Ułatwi to poruszanie się osobom na wózkach inwalidzkich, korzystającym z lasek, osobom starszym, ale też kobietom w szpilkach czy rodzicom z wózkami dziecięcymi. Tego rodzaju projektowanie minimalizuje ryzyko upadków i zapewnia większe bezpieczeństwo użytkownikom. Zespół projektowy „Poligonu dostępności” podkreśla, że aby osiągnąć ten cel, warto projektować nawierzchnie o właściwościach antypoślizgowych. Ten typ powinien być stosowany zwłaszcza w obszarach narażonych na wilgoć lub zmienne warunki atmosferyczne.
Antypoślizgowe materiały nawierzchniowe poprawiają przyczepność, co jest kluczowe dla zapewnienia bezpieczeństwa wszystkim użytkownikom przestrzeni publicznych. Elementy infrastruktury, takie jak krawężniki, schody czy nierówności nawierzchni, powinny być wyraźnie oznakowane. Jest to niezbędne, aby osoby niewidome lub słabowidzące mogły łatwo zidentyfikować i ominąć te przeszkody. Wykorzystanie kontrastowych kolorów oraz faktur na nawierzchniach poprawia ich wykrywalność – podkreśla Wiktoria Sitko.
„Poligon dostępności”, poza przedstawieniem wyzwań, z jakimi zmaga się wiele osób na co dzień przy korzystaniu z przestrzeni publicznych, ma za zadanie zwrócić uwagę na wagę doboru właściwych materiałów nawierzchni w projektach. Dobór ten nie powinien wynikać jedynie z koncepcji czy estetyki, a być świadomym wyborem architekta, biorącym pod uwagę wszystkich możliwych użytkowników danego miejsca. Projekt ma na celu uświadomienie przyszłym i obecnym architektom, jakie przeszkody mogą nieść za sobą ich wybory.
Pierwsze prototypy ścieżki powstały w siedzibie Studenckiego Laboratorium Innowacji FutureLab PK, a całość była realizowana w ramach Koła Naukowego Projektowania Zrównoważonego w Katedrze Kształtowania Środowiska Mieszkaniowego PK.
MK, źródło: PK