Troje Polaków zostało laureatami prestiżowych grantów Europejskiej Organizacji Biologii Molekularnej (European Molecular Biology Organization). Są on przyznawane młodym wybitnym naukowcom z zagranicznym stażem na założenie innowacyjnego laboratorium badawczego.
EMBO jest organizacją składającą się z ponad 1800 wybitnych naukowców zajmujących się naukami przyrodniczymi w Europie i poza jej granicami. Głównym celem organizacji jest wspieranie utalentowanych naukowców na wszystkich etapach ich kariery, stymulowanie wymiany informacji oraz pomoc w tworzeniu środowiska badawczego, w którym naukowcy mogą osiągać najlepsze wyniki w swojej pracy. W tegorocznej edycji EMBO Installation Grants uzyskało 10 naukowców z Czech, Polski, Portugalii i Turcji. W tym gronie znalazło się tylko trzech naukowców z Polski: dr Michał R. Szymański z Uniwersytetu Gdańskiego, dr Anna Karnkowska z Uniwersytetu Warszawskiego oraz dr inż. Łukasz Piątkowski z Instytutu Chemii Fizycznej PAN.
Dr Michał R. Szymański z UG będzie się zajmował badaniami nad mechanizmami naprawy mitochondrialnego DNA u ludzi. Mogą się one przyczynić w przyszłości do skuteczniejszego rozpoznawania i leczenia chorób nowotworowych czy neurodegeneracyjnych.
– Jednym z głównych kierunków badań jest zrozumienie mechanizmów naprawy mitochondrialnego DNA u ludzi. Uszkodzenia mitochondrialnego DNA powodujące mutacje, przyczyniają się do dysfunkcji mitochondriów, co jest związane nie tylko z procesami starzenia, ale także z wieloma zespołami chorobowymi o złożonej etiologii, takimi jak choroby nowotworowe i metaboliczne (w tym cukrzyca) oraz choroby neurodegeneracyjne (np. choroba Alzheimera) – tłumaczy.
Dr Michał R. Szymański ukończył studia w dziedzinie biochemii i biofizyki na University of Houston w Stanach Zjednoczonych w 2007 roku. W 2011 roku uzyskał tytuł doktora biochemii i biologii molekularnej na University of Texas. W tym samym roku otrzymał prestiżowe stypendium (Jeane B. Kempner Postdoctoral Fellowship), dzięki któremu kontynuował badania na Wydziale Biochemii i Biologii Molekularnej oraz Wydziale Farmakologii Szkoły Medycznej Uniwersytetu Teksańskiego. Obecnie jest kierownikiem Pracowni Biologii Strukturalnej. Laboratorium i grupa badawcza, którą kieruje dr Szymański, koncentruje się na badaniu struktury enzymów odpowiedzialnych za replikacje i naprawę materiału genetycznego zarówno w komórkach ludzkich, jak również u wirusów i bakterii. Używane metody pozwalają z ogromną precyzją określić skład i strukturę badanych enzymów. To z kolei pomaga w oznaczeniu ich funkcji oraz mechanizmów działania, co można później wykorzystać w możliwych strategiach terapeutycznych.
Dr Anna Karnkowska z UW otrzymała grant na projekt „Evolution of phototrophy in eukaryotes”. Na co dzień pracuje w Zakładzie Filogenetyki Molekularnej i Ewolucji na Wydziale Biologii oraz w grupie badawczej Mikroorganizmów Eukariotycznych Centrum Nauk Biologiczno-Chemicznych, gdzie bada mikroorganizmy, m.in. protisty. Zajmuje się również ewolucją chloroplastów i mitochondriów, transkryptomiką i genomiką mikroorganizmów eukariotycznych oraz taksonomią i różnorodnością autotroficznych euglenin.
– Różnorodność życia na Ziemi często odbieramy przez pryzmat tego, co widzimy gołym okiem – rośliny czy zwierzęta. Jednak to mikroorganizmy są najbardziej zróżnicowane genetycznie i metabolicznie. Wśród mikroorganizmów najwięcej uwagi poświęcono bakteriom (prokariontom), ale oprócz prokariontów i eukariotycznych organizmów wielokomórkowych istnieje ogromna, pozostająca do tej pory nieco w cieniu, grupa jednokomórkowych eukariontów, tzw. protistów. Badam ich różnorodność i ewolucję, dzięki czemu możliwe będzie zrozumienie ewolucji komórki eukariotycznej oraz znaczenia tych mikroorganizmów dla funkcjonowania innych organizmów i całych ekosystemów – mówi.
Dr Anna Karnkowska jest autorką i współautorką kilkudziesięciu publikacji naukowych. Otrzymała stypendium ministra nauki i szkolnictwa wyższego dla wybitnych młodych naukowców (2018), nagrodę Bedřich Hrozný Award przyznawaną za osiągnięcia naukowe (2017), nagrodę Holz-Conner Travel Award Międzynarodowego Towarzystwa Protistologów (2015). Jest laureatką grantu NCN na projekt „Plastid evolution and functions of colourless algae within the Euglenophytes and Dictyochophyceae” (2017), grantu UE w ramach programu Synthesys na przedsięwzięcie „Taxonomy of green euglenids – insight into the Ehrenberg Collection” (2009). Odbyła dwa staże podoktorskie – pierwszy na Uniwersytecie Karola w Pradze (2013-2015), gdzie była członkiem zespołu, który odkrył pierwszą komórkę eukariotyczną pozbawioną mitochondrium, oraz drugi na University of British Columbia w Vancouver (2016), na którym kontynuowała badania beztlenowych protistów, analizowała genom oraz rekonstruowała metabolizm i zredukowane mitochondria pasożyta dziesiątkującego populację ostryg.
Dr Łukasz Piątkowski w ramach grantu zrealizuje projekt „The role of hydration in cell membrane organization”. Celem badań będzie określenie struktury nawodnienia błon komórkowych, jej (nie)jednorodności oraz wpływu, jaki warstwa wody ma bezpośrednio w kontakcie z błoną komórkową na jej strukturę w skali nanometrowej. Związek pomiędzy strukturą nawodnienia a efektem niedopasowania hydrofobowego uważany jest za jeden z mechanizmów definiujących architekturę oraz funkcjonalność błon komórkowych. Do badań użyta zostanie kombinacja uzupełniających się technik eksperymentalnych: mikroskopii fluorescencyjnej i sił atomowych oraz spektroskopii sumy częstości – tej ostatniej w ramach współpracy z Instytutem Max Planck for Polymer Research w Moguncji.
Dr Piątkowski jest absolwentem Wydziału Fizyki Technicznej Politechniki Poznańskiej. Specjalizuje się w szeroko pojętej spektroskopii oraz mikroskopii układów o znaczeniu biologicznym. Tytuł doktora nauk fizycznych otrzymał na University of Amsterdam w 2012 roku. W ramach doktoratu pracował w Instytucie AMOLF w Amsterdamie, gdzie za pomocą nowatorskich technik badawczych w obrębie ultraszybkiej spektroskopii oscylacyjnej badał strukturę oraz dynamikę wody w układach biologicznych. W latach 2012-2016 odbył staż podoktorski w Instytucie Nauk Fotonicznych ICFO w Barcelonie (w ramach grantu Marie Skłodowska-Curie COFUND), gdzie wykorzystując paletę metod mikroskopii fluorescencyjnej zajmował się ultraszybkimi procesami w pojedynczych cząsteczkach o znaczeniu biologicznym Od 2016 roku w Instytucie Chemii Fizycznej PAN kieruje projektem badawczym realizowanym w ramach grantu NCN – POLONEZ. Jest również laureatem programu First Team Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. Na projekt „Hydra – wyjaśnienie roli niejednorodnego nawodnienia oraz niedopasowania hydrofobowego w organizacji biomimetycznych błon komórkowych”, który będzie realizowany na Wydziale Fizyki Technicznej Politechniki Poznańskiej, otrzymał ponad 2 mln złotych. Jest autorem blisko trzydziestu prac naukowych, m.in. w renomowanych czasopismach z rodziny „Nature”.
Laureaci EMBO Installation Grants otrzymują 50 tys. euro rocznie od 3 do maksymalnie 5 lat w celu wsparcia utworzenia niezależnej grupy badawczej i prowadzenia innowacyjnych badań.
MK
Źródło: UG, UW