Międzynarodowy zespół astronomów kierowany przez Davida Jones’a (IAC, Hiszpania), z udziałem Pauliny Sowickiej – doktorantki z Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika PAN (CAMK), odkrył w centrum mgławicy planetarnej M 3-1, znajdującej się w gwiazdozbiorze Wielkiego Psa, układ podwójny gwiazd. Są one tak blisko siebie, że nie da się ich rozdzielić podczas obserwacji z Ziemi. Mogą wybuchnąć jako tzw. nowa. Mgławice planetarne to świecące obłoki gazu i pyłu uformowane z zewnętrznych warstw gwiazd odrzuconych na końcowym etapie ich ewolucji. Obserwacje przeprowadzone przy użyciu teleskopów w ESOw Chile pokazały, że te dwie gwiazdy – najprawdopodobniej biały karzeł i małomasywna gwiazda ciągu głównego – prawie się dotykają.
Prawdopodobnie ten ciasny układ podwójny wybuchnie jako tak zwana nowa w eksplozji termojądrowej w następstwie przepływu materii na białego karła. To niespodziewane zjawisko w kontekście obecnego zrozumienia ewolucji gwiazd podwójnych. Według teorii, gwiazdy te powinny być dobrze rozdzielone po uformowaniu mgławicy planetarnej. Dużo czasu powinno upłynąć do momentu, w którym zaczną ze sobą na nowo oddziaływać i zdarzenia takie, jak wybuch nowej, staną się możliwe.
W 2007 roku astronomowie zaobserwowali inny wybuch nowej – znany jako Nowa Vul 2007 – także w centrum mgławicy planetarnej. Zdarzenie to było trudne do wyjaśnienia, bowiem do czasu, kiedy gwiazdy zbliżą się do siebie wystarczająco, aby zainicjować wybuch nowej, materia w mgławicy planetarnej powinna już się tak rozszerzyć i rozproszyć, że przestałaby być widoczna. Centralny układ M 3-1 to następny kandydat do podobnej erupcji nowej w bliskiej przyszłości.
Używając teleskopów ESO w Chile, zespół Davida Jones’a obserwował M 3-1 przez kilka lat. Ponieważ gwiazdy są tak blisko siebie, nie da się ich rozdzielić podczas obserwacji, dlatego obecność drugiej gwiazdy wnioskuje się na podstawie obserwacji całkowitej jasności układu – głównie okresowych zaćmień jednej gwiazdy przez drugą, co powoduje spadki jasności.
Te oraz dalsze badania mgławicy pomogą lepiej wyjaśnić fizyczne procesy i powstanie nowych i supernowych, jednych z najbardziej spektakularnych i gwałtownych zjawisk we wszechświecie.
Wyniki tych badań zostały opublikowane w prestiżowym miesięczniku naukowym „Monthly Notices of the Royal Astronomical Society”.
JK
(Źródło: PAP – Nauka w Polsce)