OPTICON-RadioNet Pilot – największa w Europie sieć koordynująca badania astronomiczne, inauguruje swoją działalność. Biorą w niej udział astronomowie z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Uniwersytetu Warszawskiego.
Do tej pory w Europie działały dwie główne sieci koordynujące współpracę instrumentów naziemnych. Jedna związana była z obserwacjami w zakresie widzialnym (OPTICON), a druga w zakresie radiowym (RadioNet). Obie od ponad 20 lat z dużym powodzeniem służyły społeczności astronomów prowadzących badania w tych zakresach widma promieniowania elektromagnetycznego. Wraz z rozwojem wiedzy o Wszechświecie astronomowie potrzebują coraz bardziej zaawansowanych i wzajemnie uzupełniających się metod i narzędzi badawczych. Dlatego Unia Europejska postanowiła rozwinąć współpracę pomiędzy różnymi grupami astronomów, przyznając grant z programu Horyzont 2020. Dzięki połączeniu projektów OPTICON i RadioNet powstała największa w Europie sieć współpracy wykorzystująca instrumenty naziemne.
Projekt ORP ma na celu rozwój tzw. astronomii wieloaspektowej, obejmującej nie tylko badania w szerokim zakresie promieniowania elektromagnetycznego, ale także fale grawitacyjne, promieniowanie kosmiczne i neutrina. Dlatego duży nacisk kładzie się na ujednolicenie metod i narzędzi obserwacyjnych oraz rozszerzenie dostępu do wielu różnych instrumentów astronomicznych. W ramach przedsięwzięcia wypracowane zostaną standardy obserwacji nieba i analizy danych zarówno dla teleskopów optycznych, jak i radioteleskopów, zaś europejscy astronomowie uzyskają łatwiejszy do nich dostęp, np. do optycznego 11-metrowego teleskopu w Południowej Afryce czy 100-metrowego radioteleskopu w Bonn. Nowy program zadba również o rozwój młodego pokolenia badaczy, umożliwiając im zdobywanie cennego doświadczenia w obserwacjach za pomocą różnych instrumentów.
Projektem o wartości 15 mln euro, finansowanym z programu Komisji Europejskiej Horyzont 2020, kierują francuski CNRS, brytyjski Uniwersytet Cambridge i niemiecki Instytut Radioastronomii im. Maxa Plancka. Współpraca obejmuje 37 instytucji naukowych z 15 krajów europejskich, Australii i Południowej Afryki. Z Polski udział w przedsięwzięciu biorą dwie uczelnie: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Uniwersytet Warszawski. Przewodniczącą zespołu koordynującego ORP (Chair of the ORP Board), w skład którego wchodzi 37 reprezentantów wszystkich instytucji zaangażowanych w działalność sieci, została dr hab. Agnieszka Słowikowska, prof. UMK, zastępca dyrektora Instytutu Astronomii UMK ds. infrastruktury badawczej.
Badania naukowe w ramach ORP na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika będą prowadzone zarówno w zakresie radiowym, jak i widzialnym przy użyciu instrumentów znajdujących się w Obserwatorium Astronomicznym UMK w Piwnicach pod Toruniem. W zakresie radiowym użyty zostanie największy polski radioteleskop o średnicy 32 metrów, który w 2020 r. przeszedł gruntowną renowację (na fot.). Natomiast do pomiarów w zakresie widzialnym wykorzystany zostanie największy w Polsce teleskop optyczny (zwierciadło główne o średnicy 90 cm). Instrumenty te posłużą do prowadzenia badań naukowych wspólnie z wieloma innymi teleskopami rozmieszczonymi na całym świecie. Dostarczać będą one danych na temat różnych typów obiektów: gwiazd zmiennych, supernowych, zjawisk tymczasowych itp. Takie podejście pozwala na monitorowanie całego nieba przez całą dobę, nawet w przypadku złej pogody u części obserwatorów.
źródło: UMK