Ludzie zamieszkujący na początku pierwszego tysiąclecia naszej ery tereny obecnej Polski nie różnili się pod względem genetycznym od ówczesnych mieszkańców dzisiejszych terenów północnych Niemiec, Danii, Litwy czy Łotwy – wynika z badań interdyscyplinarnego zespołu naukowców Instytutu Chemii Bioorganicznej PAN oraz Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Interdyscyplinarny zespół pod kierunkiem prof. Marka Figlerowicza rozstrzygnął trwającą od ponad dwóch stuleci w świecie naukowym dyskusję dotyczącą pochodzenia Słowian zachodnich, w tym społeczeństwa państwa Piastów. Uczeni, wśród których byli badacze zajmujący się biologią, archeologią i historią z Instytutu Chemii Bioorganicznej PAN oraz z Wydziału Biologii i Wydziału Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu przeprowadzili analizy genetyczne populacji związanych z kulturą wielbarską istniejącą w dorzeczu Wisły między I a IV wiekiem n.e. Poddali także badaniom genetycznym ludność państwa Piastów. Następnie porównali wyniki z odpowiednimi zbiorami danych opisującymi zmienność genetyczną współczesnych mieszkańców Eurazji Zachodniej i Europy.
Wyniki ich prac pozwalają na podważenie dwu konkurujących hipotez pochodzenia Słowian. Zgodnie z pierwszą mieli oni stanowić ludność autochtoniczną żyjącą na terenach Europy Środkowej od zawsze. Wedle drugiej (hipoteza allochtoniczna) na początku obszar Europy Środkowej zamieszkiwali Germanie, a Słowianie przyszli w ich miejsce po okresie wielkich wędrówek ludów (okres pomiędzy 375 a 568 r. n.e.).
Stwierdzenie, że na początku pierwszego tysiąclecia naszej ery tereny obecnej Polski zamieszkiwali Germanie lub Słowianie byłoby fałszywe. Wpisywałoby się w obecnie powszechne rozumienie tożsamości etnicznej, lecz nie miałoby zbyt wiele wspólnego z historią biologiczną naszych wczesnych przodków. Analizy genetyczne przeprowadzone przez nasz zespół wskazują, że ludność lokalna dla naszych terenów była generalnie podobna do tych, którzy żyli wzdłuż całego południowego wybrzeża Bałtyku. Oznacza to, że ludzie żyjący wtedy na terenach Polski, północnych Niemiec, Danii, Litwy czy Łotwy nie różnili się istotnie od siebie pod względem genetycznym – wyjaśnia prof. Marek Figlerowicz.
W ramach projektu „Dynastia i społeczeństwo państwa Piastów w świetle zintegrowanych badań historycznych, antropologicznych i genomicznych” zmierzono się z wyzwaniem, jakie stanowiły wczesne tradycje pogrzebowe. Dla większości przedchrześcijańskich społeczności Europy Środkowej kremacja była najbardziej rozpowszechnionym obrządkiem pogrzebowym, niemożliwe więc było znalezienie danych genetycznych dotyczących tych populacji. Badacze wyodrębnili jednak ludność kultury wielbarskiej, która jako jedna z nielicznych grzebała zwłoki swoich zmarłych. Potomków tej grupy archeolodzy powszechnie utożsamiają ze Słowianami, dlatego można było wykorzystać materiał genetycznych pobrany z ich szczątków i porównać go z materiałem genetycznym społeczności Piastów.
Piastowskie geny
Jak wykazały analizy, populacje wiązane z kulturą wielbarską tworzyli głównie migrujący z południowej Skandynawii mężczyźni oraz lokalne kobiety, których pochodzenie genetyczne można odnaleźć wśród ludności zamieszkującej obszar Europy Środkowej już w czasie neolitu. W trakcie badań zespół odkrył, że w genomach potomków przybyszów z północy i ludności lokalnej znajdują się praktycznie wszystkie komponenty genetyczne obecne w genomach populacji tworzącej społeczeństwo państwa Piastów. Stanowi to dowód na ciągłość ludności mieszkającej na terenach Polski przed i w trakcie wielkich wędrówek ludów. Obecnie największe podobieństwo genetyczne do społeczności kultury wielbarskiej można zaobserwować u mieszkańców Europy Północno-Zachodniej, natomiast do Piastów genetycznie bardziej podobni są obecni mieszkańcy Europy Środkowej i Wschodniej.
Nasze badania dowodzą, że zasadnicze procesy demograficzne kształtujące strukturę genetyczną populacji Piastów (X–XII w. n.e.) zakończyły się już w V w. n.e. Oznacza to, że obecna ludność rdzenna dla naszych terenów wywodzi się z grup żyjących tu już w pierwszych wiekach naszej ery. Grup ludności, która nie była stricte słowiańska, gdyż ten termin stanowi o wspólnocie językowej, koncepcji znacznie późniejszej, lecz większej grupy genetycznej, która dała początek zarówno Słowianom, jak i Germanom, czy Bałtom – dodaje prof. Marek Figlerowicz.
Wyniki badań poznańskich naukowców zostały opublikowane w otwartym dostępie w czasopiśmie akademickim Genome Biology.
źródło: PAN