Od października 2018 r. trwa współpraca transgraniczna między uczelniami i dużymi obszarami chronionymi w Euroregionie Pomerania. To wynik wspólnego trzyletniego polsko-niemieckiego projektu o akronimie REGE.
Przedsięwzięcie finansowane jest ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Współpracy Interreg VA Meklemburgia-Pomorze Przednie/Brandenburgia/Polska. Całkowity budżet wynosi 762 tys. euro, w tym dofinansowanie z EFRR stanowi 85%. Liderem projektu jest Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, a kierownikiem – dr inż. Wojciech Zbaraszewski z Wydziału Ekonomicznego.
Stronę polską poza ZUT w Szczecinie reprezentują: Uniwersytet Szczeciński oraz przedstawiciele obszarów chronionych, do których należą: Woliński Park Narodowy, Drawieński Park Narodowy, Park Narodowy „Ujście Warty”, Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Zachodniopomorskiego (zarządzający 7 parkami krajobrazowymi Pomorza Zachodniego). Wśród partnerów niemieckich są dwie uczelnie z obszaru Euroregionu, tzn. Uniwersytet w Greifswaldzie oraz Wyższa Szkoła Zrównoważonego Rozwoju w Eberswalde. Poza tym do projektu włączyły się niemieckie wielkopowierzchniowe obszary chronione takie, jak: Nationalpark Jasmund, Nationalpark Odertal, Nationalpark Vorpommersche Bodenlandschaft, Biosphärenreservat Südost-Rügen. Do projektu REGE dołączyli też partnerzy stowarzyszeni spoza Euroregionu Pomerania, tzn. Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu oraz Białowieski Park Narodowy. W grupie naukowców uczestniczących w projekcie znajdują się: dr inż. Wojciech Zbaraszewski, dr hab. inż. Irena Łącka, prof. ZUT, dr Dawid Dawidowicz, dr Arkadiusz Malkowski i dr Robert Rusielik (ZUT w Szczecinie), prof. Wilhelm Steingrube (Uniwersytet w Greifswaldzie), prof. Hartmut Rein i mgr Martin Balaš (Wyższa Szkoła Zrównoważonego Rozwoju w Eberswalde) oraz dr hab. Sebastian Majewski, prof. US, dr hab. Beata Bieszk-Stolorz, prof. US, dr hab. Agnieszka Majewska oraz dr Krzysztof Dmytrów (Uniwersytet Szczeciński).
Głównym celem projektu jest pogłębienie i poszerzenie współpracy transgranicznej w Euroregionie Pomerania między szkołami wyższymi a instytucjami odpowiedzialnymi za zarządzanie wielkopowierzchniowymi obszarami chronionymi (parkami narodowymi, parkami krajobrazowymi, rezerwatem biosfery). Jest to szczególnie istotne w obliczu wyzwań stojących przed środowiskiem naturalnym, gospodarką i społeczeństwem w trzeciej dekadzie XXI wieku i wpisuje się w wdrożenia koncepcji zrównoważonego rozwoju w przestrzeni Euroregionu Pomerania. Poza tym celem projektu jest umożliwienie również realizacji celów dodatkowych, do których należą:
Podjęte w projekcie badania mają nowatorski charakter, a ich wyniki w ramach międzynarodowej współpracy transgranicznej umożliwią znalezienie odpowiedzi na pytania o kierunki i zakres wpływu obszarów chronionych na lokalną gospodarkę w Euroregionie Pomerania oraz ocenę satysfakcji turystów z pobytu na tych terenach, uprawiania w nich różnych form turystyki i rekreacji oraz poznawania niedostępnych w innych częściach Polski i Niemiec ciekawych obiektów fauny i flory. Należy pamiętać, że wielkopowierzchniowe obszary chronione (parki narodowe, rezerwaty biosfery, parki krajobrazowe) pełnią różne funkcje i realizują różne cele, w związku z czym aktywność turystyczna w nich może przybierać inne zakresy i postacie. Najogólniej można stwierdzić, że ich indywidualny charakter determinuje zróżnicowanie efektów społeczno-ekonomicznych. W szczególności:
Współpraca wielu partnerów – naukowców i różnych grup interesariuszy związanych z dużymi obszarami chronionymi w ramach projektu transgranicznego REGE – ma istotne znaczenie dla poznania zależności między tymi podmiotami w kontekście badań nad oddziaływaniem tych form ochrony przyrody na społeczności je zamieszkujące w aspekcie społecznym i ekonomicznym.
Rezultaty projektu mogą być wykorzystane przez wszystkich uczestników tego przedsięwzięcia oraz posłużyć różnym instytucjom do określenia właściwej polityki gospodarczej i ekologicznej wobec obszarów chronionych i ich mieszańców. Tym samym projekt REGE wpisuje się w nowoczesną koncepcję pięciokrotnej helisy (ang. quintuple helix model). Stanowi ona modyfikację prostego modelu triady, czyli współpracy nauki, gospodarki oraz administracji państwowej i samorządowej w celu przepływu wiedzy i technologii. Jej wdrożenie pozwala stworzyć warunki do rozwoju w mikro-, mezo- i makroskali we współczesnej gospodarce. Przywołany model quintuple helix stanowi odpowiedź, jak organizować w trzeciej dekadzie XXI w. współpracę na rzecz zrównoważonego rozwoju w gospodarce opartej na wiedzy i oddziaływania wyzwań stojących przed człowiekiem, gospodarką i środowiskiem naturalnym. Członkowie projektu reprezentujący wszystkie ważne ogniwa takiej współpracy zapewniają możliwość tworzenia i transferu wiedzy w ramach przyjętych celów.
Wspólna praca międzynarodowego zespołu z przedstawicielami wielkopowierzchniowych obszarów chronionych z Euroregionu Pomerania jest prowadzona w ramach polsko-niemieckich spotkań, wizyt studyjnych, warsztatów naukowych i seminariów. Dotychczas zorganizowano kilkadziesiąt różnych wydarzeń skierowanych do poszczególnych uczestników projektu i jego beneficjentów. Ich uczestnikami poza partnerami projektu są inni naukowcy, pracownicy innych obszarów chronionych, przedsiębiorcy działający w Euroregionie Pomerania, przedstawiciele samorządów, studenci uczelni z obu krajów, reprezentanci mediów i organizacji non-profit, lokalna społeczność i inni interesariusze, np. członkowie towarzystw naukowych, stowarzyszeń lokalnych pogranicza polsko-niemieckiego.
Trwająca od marca 2020 r. pandemia koronawirusa i narzucone w ostatnim roku przez władze Polski i Niemiec ograniczenia w funkcjonowaniu różnych gałęzi gospodarki oraz obostrzenia sanitarne spowodowały, że przyjęte założenia przebiegu projektu REGE i współpracy transgranicznej musiały ulec pewnej zmianie. Wiąże się to z wydłużeniem trwania projektu o kolejne trzy miesiące do końca 2021 r., co pozwoli zrealizować nieco zmodyfikowane cele projektu w nowych okolicznościach determinowanych trwającą pandemią. Problem ten skłonił również uczestników projektu do uwzględnienia w badaniach próby oceny skutków zagrożenia koronawirusem dla turystyki na obszarach chronionych. Poza tym zmiany dotyczyły przede wszystkim sposobów realizowania wspólnych wydarzeń, których w ramach tego przedsięwzięcia miało być blisko 100 (informacje o nich zamieszczane są na stronie projektu: www.i-rege.eu). Ze względu na konieczność zachowania bezpieczeństwa zdrowotnego i respektowania zakazów przemieszczania się między krajami, zamknięcia obszarów chronionych dla odwiedzających, przejścia uczelni wyższych na tryb pracy zdalnej, duża część wspólnych spotkań zaplanowanych na 2020 r. i kolejny odbywała się i nadal będzie musiała odbywać w formie zdalnej (warsztaty naukowe, seminaria naukowe, spotkania projektowe). Jednak w okresach poprawy sytuacji zdrowotnej w obu krajach podejmowano badania terenowe na obszarach chronionych, wizyty studyjne i bezpośrednie spotkania partnerów. Niestety był to relatywnie krótki okres i dla potrzeb prezentacji wyników badań analizy sąsiedztwa również zostały wykorzystane webinaria.
Uzyskane dotychczas wyniki badań analizy sąsiedztwa przeprowadzone dla wszystkich obszarów chronionych Euroregionu Pomerania oraz wnioski z badań porównawczych były upowszechniane wśród członków projektu i innych zainteresowanych za pomocą narzędzi komunikacji na odległość. Polscy i niemieccy naukowcy rozpoczęli także prace nad przygotowaniem wspólnych artykułów naukowych, w których będą zaprezentowane rezultaty projektu w międzynarodowym środowisku naukowym. Opracowują również koncepcję wspólnych monografii ujmujących całościowe wyniki badań.
W najbliższym czasie w ramach projektu zaplanowano kolejne warsztaty naukowe i seminaria naukowe on-line, na które partnerzy projektu zapraszają wszystkich zainteresowanych z Polski i Niemiec. Szczegółowe informacje na ten temat znajdują się na stale aktualizowanej stronie projektu www.i-rege.eu. Poza tym kontynuowane są badania naukowe nad regionalnymi efektami społeczno-ekonomicznymi obszarów chronionych.
dr hab. inż. Irena Łącka, prof. ZUT
Projekt jest dofinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) w ramach Programu Współpracy Interreg V A Meklemburgia-Pomorze Przednie/Brandenburgia/Polska