Naukowcy z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej stworzyli innowacyjny analizator jakości wosków pszczelich WAXO. Dzięki urządzeniu możliwe jest wyeliminowanie z rynkowego obrotu produktów, które różnią się od naturalnego materiału.
Twórcami wynalazku są naukowcy z Instytutu Nauk Biologicznych oraz Instytutu Fizyki UMCS. WAXO to przenośne, elektromechaniczne urządzenie, które umożliwia wykonywanie analizy wosków pszczelich pod kątem zafałszowań. Pozwala na szybki, a jednocześnie relatywnie tani sposób ustalenia jakości badanego wosku i ocenę jego przydatności w gospodarce pasiecznej. Poprzez pomiar własności mechanicznych i cieplnych badanego materiału, dokonywana jest ocena jego podobieństwa do czystego wosku z odsklepin. Dzięki temu możliwe będzie wyeliminowanie z obrotu produktów, które różnią się od naturalnego materiału.
WAXO wymaga spreparowania próbki wosku, włożenia jej do środka, uruchomienia przycisku „test” i spokojnego czekania na wynik. Urządzenie jest przygotowane dla osób, które nie mają kontaktu z technologiami. Prosty wyświetlacz prezentujący wynik pokazuje też, na jakim etapie procesu jesteśmy. W programie jest wiele zabezpieczeń, które powodują, że urządzenie nie wystartuje w przypadku braku próbki, zaś w razie awarii poradzi sobie samo. Cała procedura jest zautomatyzowana, a sam pomiar trwa ok. 100 sekund. Wynik pojawia się w postaci liczby, zaś w drugiej linijce wyświetla się klasyfikacja wosku. Dobry rezultat oznaczony jest na zielono, wątpliwy – na żółto, zaś złej jakości – na czerwono. I ta klasyfikacja wydaje się być wystarczająca dla pszczelarzy, bo to właśnie złe woski sprawiają w gospodarce pasiecznej największe problemy – przybliża sposób działania urządzenia dr hab. Marek Pietrow z Instytutu Fizyki UMCS, który obok dr. Jana Wawryszczuka z tej samej jednostki i prof. Mariusza Gagosia z Instytutu Nauk Biologicznych UMCS pracował nad wynalazkiem.
Ocena badanego materiału odbywa się w oparciu o unikalny algorytm WAXO. Został on opracowany na podstawie wyników analiz kilku tysięcy próbek wosku o różnej jakości i pochodzących z różnych stron świata. Zaobserwowane prawidłowości w zakresie ich cech mechanicznych i cieplnych były weryfikowane w trakcie badań wykonywanych z wykorzystaniem technologii alternatywnych, takich jak GC-MS czy spektroskopia FTIR. Prawidłowości te zostały ujęte w algorytmie WAXO.
Kilka lat temu trafiłem na opracowania dotyczące badań przeprowadzonych przez Amerykanów nad woskami pszczelimi, szczególnie nad zafałszowaniami niektórych wosków, typu stearyna. Z tych analiz niestety nic nie wynika, w przeciwieństwie do wniosków wypływających z badań UMCS, bowiem zafałszowanie wosku powoduje totalną destrukcję rodziny pszczelej. Do naszego Związku Pszczelarzy trafiły cztery analizatory WAXO, dzięki którym te same próbki możemy badać niezależnie na kilku urządzeniach. Wyniki otrzymujemy bardzo szybko i mamy gwarancję, że jakość próbek będzie zachowana. Problemów pszczelarskich jest jednak dużo więcej, dlatego myślę, że współpraca z uczelnią to właściwy kierunek – przyznaje Antoni Ożóg, prezes Wojewódzkiego Związku Pszczelarzy w Opolu, organizacji, która jako pierwsza użytkuje urządzenia WAXO.
Technologia WAXO jest chroniona patentami polskimi i międzynarodowymi. WAXO zdobyło już kilka prestiżowych nagród, m.in. złoty medal na Europejskich Targach Kreatywności i Wynalazczości Euroinvent 2020 w Iasi (Rumunia) oraz złoty medal na XIII Międzynarodowych Targach Wynalazków i Innowacji INTARG 2020; Nagrodę Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej za wynalazek o najwyższym poziomie gotowości technologicznej TRL na Międzynarodowych Targach Wynalazków i Innowacji INTARG 2020; złoty medal przyznawany przez Francuską Federację Wynalazców (FFI), Francuskie Stowarzyszenie Wynalazców Europe France Inventeurs (EFI) oraz Fundację Haller Pro Invention (2022); Nagrodę specjalną Międzynarodowego Stowarzyszenia Innowatorów i Nowych Technologii (TISIAS) z Toronto (2022).
MK, źródło: UMCS