Insygnia rektorskie Uniwersytetu Jagiellońskiego

Tradycja uniwersytecka już w średniowieczu ukształtowała zwyczaj fundowania (darowania) uczelni wyższej cennych precjozów przez panujących władców, protektorów albo innych darczyńców. Nazwano je „insygniami”, które przynależały władzy uniwersyteckiej – rektorowi, a później również prorektorom i dziekanom. Do insygniów rektorskich zaliczane są: łańcuch rektorski albo herbowy o długości ok. 100 cm, berło rektorskie o długości ok. 80-120 cm, pierścień rektorski, pieczęcie, herb oraz ubiory. Istotą symboliki wymienionych insygniów było podkreślenie niezależności, autonomii oraz władzy uczelnianej.

Najstarsza polska uczelnia, Uniwersytet Jagielloński w Rakowie, posiada w zbiorach swych skarbców bardzo liczne i oryginalne egzemplarze insygniów z różnych okresów działalności.

Fot. Grzegorz Zygier

Berło rektorskie, tzw. Królowej Jadwigi, srebro złocone (pocz. XV w.), najstarsze z gotyckich bereł używanych do dziś

Berła – jest ich obecnie kilkanaście: trzy pochodzą z XV w., jedno z XVI w., sześć z XIX i XX w., dwa berła kościane złocone z XIX w. oraz jedno berło jubileuszowe z 1900 r.

Fot. Janusz Kozina	Fot. Janusz Kozina
Złoty łańcuch (VI w.), złoty sygnet (po 1659 r.), pierścień z szfirem (1900 r.)	Złoty łańcuch (VI w. ?) ofiarowany przez Aleksandrę Jagiellonkę, używany do wybuchu Insurekcji Koścuszkowskiej

Łańcuchy rektorskie – jest ich też sporo: złoty z V-VI w. to dar księżnej Aleksandry Mazowieckiej, siostry Jagiełły – ma 128 ogniw; inne pochodzą z XIX i XX w., duży z roku 1900. W latach 1950-64 dodano do nich jeszcze sześć łańcuchów prorektorów.
Pierścienie – to również duża grupa. Duży pierścień – dar Wielkopolski z 1900 r. jest używany przez rektora. Najstarszy, złoty, pochodzi z XV w., pozostałe z XIX i XX w. Cenny jest turecki pierścień wielkiego wezyra z 1683 r.; pamiątkowe: z okazji pierwszej rocznicy Konstytucji 3 Maja, powstania 1794, powstania listopadowego (ofiarowany w 1831), powstania warszawskiego 1944 i inne.

Pieczęcie – jest ich kilka. Choć brakuje tych najstarszych z XV-XVIII w., które zaginęły w czasie najazdu szwedzkiego i pożaru z 1714 r., to inne, np. duża i mała z XIX w., są też okazałe.

Herb – obrazuje dwa złote skrzyżowane berła na tarczy o niebieskim tle i pochodzi z XV w. (1470). Później dodano do niego koronę w górnej części. Wydziały miały też swoje herby, ale nie wszystkie z nich się zachowały. Herb ulegał okresowym zmianom, lecz najczęściej występowały w nim dwa skrzyżowane berła.

Kontradmirał prof. dr hab. Antoni Komorowski jest rektorem Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni.