Gwiazdy i meteory

Biografowie podkreślają jego odwagę w wypowiadaniu przekonań, czystość intencji, niezależność, 
troskę o etyczny i naukowy poziom lekarza.

Anna Mirecka

Prof. Tadeusz Browicz urodził się we Lwowie. Jego ojciec, przyrodnik i matematyk, był zasłużonym pedagogiem, prześladowanym przez władze austriackie za działalność spiskową. Studiował na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie wykładali wówczas wybitni polscy lekarze profesorowie: Józef Majcher, Ignacy Czerwiakowski, Stanisław Janikowski, Alfred Biesiadecki czy Lucjan Rydel. Rok przed uzyskaniem dyplomu został asystentem Zakładu Anatomiczno-Patologicznego UJ, by w wieku 29 lat stać się zastępcą jego kierownika. Prowadził wykłady i ćwiczenia z anatomii i histologii patologicznej, równocześnie podejmując badania nad pasożytami roślinnymi w durze jelitowym oraz tętniakiem groniastym. Jako uczony i dydaktyk przeszedł wszystkie szczeble kariery naukowej. W 1886 r. wybrany został na dwie kolejne kadencje na dziekana Wydziału Lekarskiego, a w 1894 r. został rektorem UJ.

Zainteresowanie świata naukowego przyniosła mu już praca habilitacyjna O zmianach pozimnicznych wątroby, śledziony i szpiku kostnego. Największy rozgłos w kraju i za granicą uzyskał dzięki publikacjom z lat 1897-1906, dotyczącym m.in. badań fizjologii i patologii wątroby, nowotworów, dysocjacji i fragmentacji mięśnia sercowego. Najwięcej czasu poświęcił badaniom wątroby. W jej komórkach odkrył kanaliki żółciowe, których istnienie wyjaśniło wiele stanów patologicznych. Przez odkrycie komórki siateczki dał początek rozległej nauce o układzie siateczkowo-śródbłonkowym.

Prof. Browicz wyjaśnił szereg nieznanych dotąd zjawisk klinicznych i morfologicznych w zimnicy, potwierdzonych później przez innych uczonych. W późniejszych badaniach nad ziarnicą kiłową obalił też pogląd o swoistości komórek olbrzymich wyłącznie dla procesu gruźliczego oraz podważył panujący pogląd o ruchach różnokształtnych krwinek czerwonych w pewnych postaciach niedokrwistości. Opublikował wiele pionierskich prac z zakresu patomorfologii gruźlicy oraz etiologii nowotworów. Odkrył i opisał pałeczki duru brzusznego oraz wykazał ich etiologiczne powiązanie z tą chorobą. Uczynił to na 6 lat przed doniesieniem Ebertha i na 10 lat przed uzyskaniem czystej hodowli przez Gaffy'ego. Mimo takiej chronologii badań nad durem brzusznym, za odkrywcę pałeczek uchodzi Eberth.

Odrzucił teorię pasożytniczą etiologii nowotworów dowodząc, że jest to proces powstający w wyniku działania swoistego czynnika niezaraźliwego, dziedziczącego skłonność do zachorowania. Interesował się także patologią zapaleń, nowotworów i zmian postępowych, histologią tkanki łącznej, patofizjologią krwi i bakteriologią lekarską. W wieku 70 lat zadziwiał uczonych pracami nad przyczynami powstawania wrzodu żołądka, zapalenia woreczka robaczkowego, nowotworów i gruźlicy.

Osobnym działem jego zainteresowań było mianownictwo lekarskie. Opracowując Polski słownik lekarski (zawierający 36 tys. haseł obcojęzycznych i 12 tys. polskich) stał się kontynuatorem dzieła zapoczątkowanego przez Józefa Majera i Fryderyka Skobla. Ich wzorem, tworzył go z pobudek patriotycznych, dla ugruntowania w słownictwie lekarskim polskiej terminologii. Słynął z pięknej polszczyzny, jaką wykładał. Jego wykłady były trudne, ale bardzo popularne, a on sam zawód nauczyciela akademickiego traktował jako obowiązek obywatelski.
W latach 1908-18 pracował nad udoskonaleniem nauczania medycyny i reformą studiów lekarskich. Domagał się także powołania dobrze zorganizowanych szkół średnich, bibliotek oraz opracowania nowoczesnych podręczników uwzględniających współczesny stan wiedzy.

Prof. Browicz był człowiekiem skromnym, któremu nie imponowały tytuły. Biografowie podkreślają jego odwagę w wypowiadaniu przekonań, czystość intencji, niezależność, troskę o etyczny i naukowy poziom lekarza, umiłowanie kraju. Do legendy przeszła jego głęboka wiedza, niezwykła pracowitość i surowość wobec siebie, współpracowników i studentów.

Był patriotą, głęboko wierzącym w to, że uczeni mogą swoją działalnością pobudzić cały naród do ofiarnej pracy nad przebudową gospodarczą i społeczną kraju. Był aktywny wszędzie tam, gdzie podnoszono sprawy nauki, życia narodowego, higieny, sportu, zdrowia społecznego i oświaty. Jako założyciel Krakowskiego Towarzystwa Higienicznego domagał się organizowania kursów higieny dla uczniów, nauczycieli i księży. Działał m.in. w Krakowskim Towarzystwie Lekarskim i Krajowej Radzie Zdrowia w Galicji. Jego osiągnięcia doceniały ośrodki naukowe w kraju i za granicą.

Komentarze