Kolekcja 650 fotografii ukazujących rezydencje na kresach dawnej Rzeczypospolitej znajduje się w zbiorach Instytutu Sztuki PAN. To cenny materiał dla badaczy oraz wszystkich zainteresowanych tematyką polskiego dziedzictwa.
W zbiorach Instytutu Sztuki PAN w Warszawie znajduje się unikatowa kolekcja fotografii – archiwum Romana Aftanazego. Wybitny polski historyk w świecie nauki zasłynął przede wszystkim jako badacz dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej. Już w okresie międzywojennym rozpoczął dokumentowanie dworów i pałaców kresowych, gromadząc informacje od ówczesnych właścicieli i wykonując szczegółowe fotografie zabytków.
W 1945 jako przedstawiciel polskiej inteligencji został aresztowany pod zarzutem działalności antyradzieckiej, a następnie podczas wysiedlenia ludności polskiej ze Lwowa zmuszono go do wyjazdu. Zamieszkał we Wrocławiu, gdzie pracował w Bibliotece Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, kontynuując jednocześnie swoją pracę dokumentacyjną. Opracował m.in. ankietę, którą następnie rozsyłał w środowiskach ziemiańskich na całym świecie, dzięki której jego archiwum wzbogaciło się o wiele cennych fotografii, często wybitnych autorów (np. Jan Bułhak, Henryk Poddębski, Adam Wisłocki).
Zgromadzony materiał Roman Aftanazy zaprezentował w swoim monumentalnym dziele – jedenastotomowej monografii poświęconej dziejom rezydencji na Kresach Wschodnich. Kolekcja Aftanazego została zdeponowana w Zbiorach Fotografii i Rysunków Pomiarowych Instytutu Sztuki PAN w Warszawie. W 2023 roku, dzięki dofinansowaniu ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, pierwsza część tego wyjątkowego zasobu została zdigitalizowana i udostępniona online. Jako beneficjent programu Kultura Cyfrowa projekt zrealizowało Stowarzyszenie „Liber Pro Arte” – istniejąca od 2005 roku organizacja, której celem jest prowadzenie prac badawczych z zakresu sztuki i kultury oraz popularyzacja ich wyników poprzez wydawanie książek i czasopism, organizowanie konferencji i wystaw, a także tworzenie internetowych baz danych i repozytoriów cyfrowych. Projekt „Archiwum fotograficzne Romana Aftanazego: rezydencje na kresach dawnej Rzeczypospolitej” stanowi kontynuację realizacji umowy partnerskiej między Stowarzyszeniem „Liber Pro Arte” a Instytutem Sztuki PAN – jednostką badawczą, która nie tylko przekazała materiał do udostępnienia, ale także umożliwiła jego prezentację w instytucjonalnym repozytorium.
We współpracy obu partnerów powstała cyfrowa kolekcja o nazwie Rezydencje na kresach dawnej Rzeczypospolitej obejmująca 650 fotografii opatrzonych metadanymi opisowymi. Zasób dostępny jest na portalu internetowym Repozytorium IS PAN z możliwością ponownego wykorzystywania wyżej wymienionych zasobów do celów popularyzacyjnych, edukacyjnych i naukowych. Prezentacja materiału umożliwi jego wykorzystanie przez badaczy w Polsce oraz na Białorusi, Litwie czy Ukrainie, a także wszystkich zainteresowanych tematyką polskiego dziedzictwa na Kresach.
AL, PS