Tuż przed setną rocznicą odzyskania przez Polskę niepodległości Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN (IRWiR PAN) wraz z Polskim Wydawnictwem Rolniczym głosiły konkurs „Sto lat mojego gospodarstwa”.
Prywatnymi historiami i wyjątkowymi zdjęciami podzieliło się 55 osób. Oprócz tekstów były także dwa filmy. Pierwszy to wideo promocyjne gospodarstwa produkującego kiszonki. Drugi był zapisem spotkania rodzinnego, podczas którego nagrano wspomnienia rodziny, a podczas montażu uzupełniono je zdjęciami, które ilustrowały to, o czym mówili uczestnicy imprezy. Część nadesłanych dokumentów stanowią opisane zdjęcia. Zebrany materiał opisuje osobiste przeżycia i zdarzenia, z których wyłania się obraz polskiej wsi na przestrzeni ostatniego stulecia. Przedwojenna nędza, tułaczka na skutek wysiedleń w czasie II wojny światowej, trudne powroty po 1945 roku. To tylko niektóre wątki przewijające się w dziennikach.
Pomysł na konkurs był nawiązaniem do wcześniejszych organizowanych przez Instytut. W 1974 roku prof. Barbara Tryfan, dr Eugenia Jagiełło-Łysiowa i dr Franciszek Jakubczak zorganizowali konkurs na pamiętniki kobiet wiejskich, na który napłynęło ponad 1200 prac. W latach 80. zorganizowano konkurs na pamiętniki matek.
– Realizując duży, czteroletni projekt badawczy „Ciągłość i zmiana. Sto lat rozwoju polskiej wsi” uznaliśmy, że konkurs zbierający wspomnienia mieszkańców wsi – dotyczące gospodarstw, w których żyły ich rodziny – byłby doskonałym uzupełnieniem badań podsumowujących obchody stulecia niepodległości – mówi dr Sylwia Michalska z IRWiR PAN.
Ponieważ był to konkurs, przyznano nagrody i wyróżnienia. Otrzymało je 12 prac. Brano pod uwagę okres, jaki obejmują wspomnienia, a także zróżnicowanie poruszanych wątków. Nagrodzone i wyróżnione prace, poprzedzone tekstami badaczy, zostały wydane w formie książki Sto lat mojego gospodarstwa. Pamiętniki mieszkańców wsi.
Z punktu widzenia badaczy z instytutu głównym celem konkursu było zebranie materiałów pokazujących, jak zmieniało się życie wsi w ostatnim stuleciu. – Jakie informacje są przekazywane w rodzinach, a o jakich tematach się milczy. Jak w opisach rolników przedstawiane są zmiany zachodzące na poziomie krajowym czy europejskim. Bardzo nam zależy, aby opracować te materiały i – w wersji cyfrowej – udostępnić je także innym badaczom – mówi dr Michalska.
Mają te pamiętniki także inny walor. – Mnie poruszają szczegóły świadczące o tym, jak żywa jest więź i siła przekazu międzypokoleniowego. Jak bardzo zżyta musi być rodzina, która opisując zdjęcie z lat 30. XX wieku potrafi podać imię psa, który także znalazł się na fotografii. Bardzo poruszające są opowieści o wysiedleniach, historie wojenne, choć nie są to już opowieści bezpośrednich świadków tych wydarzeń. Widać więc, że te wspomnienia nadal mocno rezonują w całej rodzinie – dodaje dr Michalska.
Zwieńczeniem projektu badawczego realizowanego przez IRWiR PAN będzie konferencja naukowa „Sto lat rozwoju polskiej wsi. Interdyscyplinarny dialog międzypokoleniowy”. Odbędzie się w Warszawie w dniach 10-11 października. Tematem przewodnim będzie rozwój polskiej wsi w latach 1918-2018. Powstała już obszerna monografia Ciągłość i zmiana. Sto lat rozwoju polskiej wsi, album Patrząc na wieś, wspomniany wcześniej zbiór wyróżnionych pamiętników, a także monografia wsi Przybyszew oraz praca Sto lat władzy lokalnej na polskiej wsi 1918-2018. Planowane są dalsze publikacje. Konferencji towarzyszyć będzie wystawa nadesłanych na konkurs prac, którą będzie można obejrzeć Centralnej Bibliotece Rolniczej w Warszawie.
JK
(Źródło: IRWiR PAN)