Jedyne miejsce w Europie, gdzie żyją na wolności koniki polskie. Ponad 3500 gatunków drzew i krzewów w jednym ogrodzie. Spacer między stadami pasących się jeleni. Takie atrakcje oferują stacje badawcze i instytuty Polskiej Akademii Nauk.
Stacja badawcza w Popielnie, należąca do Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie, zajmuje się ochroną różnorodności biologicznej. W środku Puszczy Piskiej, na półwyspie otoczonym jeziorami, prowadzi hodowlę koników polskich i bydła rasy polskiej czerwonej i nizinnej czarno-białej. Zagłębiając się w las w okolicach stacji badawczej, można zaobserwować także koniki polskie, bobry i jelenie na wolności.
Konik polski to jedyna rodzima, pierwotna rasa koni. Wywodzi się bezpośrednio od dzikich tarpanów, które występowały do początku XIX wieku na terenach dawnej Polski, Litwy i Prus. W latach trzydziestych prof. Tadeusz Vetulani zaczął badania mające na celu udowodnienie, że koniki wywodzą się z leśnej odmiany tarpanów. Koniki zostały skupione w rezerwacie w Białowieży, a po kilka lat po śmierci naukowca eksperyment podjęła na nowo Polska Akademia Nauk w stacji w Popielnie. Znajduje się tu najstarsza, powstała w 1949 roku, hodowla koników w Polsce.
Stacja badawcza Instytutu Parazytologii to kolejna placówka PAN leżąca na Mazurach. W Kosewie Górnym hodowane są liczne stada jeleniowatych składające się z trzech gatunków występujących w Polsce – jeleni szlachetnych, danieli europejskich i jeleni sika. Odwiedzający stację mogą przespacerować się z przewodnikiem wśród stad jeleni pasących się na ogromnych pastwiskach nad jeziorem Kuc. Czym różnią się jeleń i sarna? Czy jelenie tak naprawdę mają rogi? Czemu służą kropki na futrze jeleniowatych? Tego można się dowiedzieć podczas wizyty w Kosewie.
Arboretum Kórnickie pod Poznaniem to część Instytutu Dendrologii PAN. Na 50 hektarach parku znajduje się ok. 3500 gatunków i odmian drzew i krzewów z strefy umiarkowanej półkuli północnej. Dużą część stanowią gatunki drzew ze wschodniej Azji i Ameryki Północnej. W arboretum można znaleźć też drzewa i krzewy z gór Azji Środkowej i Kaukazu oraz bogatą kolekcję krzewów ozdobnych – m.in. jabłoni, różaneczników i magnolii. Rosną tam również rzadkie i krajowe drzewa. Lipy, najstarsze z nich, mają już 300 lat.
Zgromadzone w Kórniku okazy pozwalają na badania z zakresu systematyki, aklimatyzacji, fizjologii i genetyki. Ich wyniki wpływają na decyzje dotyczące np. zadrzewiania miast i ochrony środowiska. Obserwacja nowych lub mało znanych gatunków roślin, które trafiają w pierwszej kolejności do arboretum pomaga ocenić czy nadają się one do uprawy w Polsce.
Również w Wielkopolsce, niedaleko Kościana, zwiedzimy inny zabytkowy budynek otoczony parkiem. W barokowym pałacu w Turwi mieści się obecnie Stacja Badawcza Instytutu Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN. Prowadzone są w niej obecnie m.in. badania meteorologiczne, hydrologiczne i chemiczne. XVII-wieczny pałac był wielokrotnie przebudowywany, od 1848 roku do pałacu przylega neogotycka kaplica. Do II wojny światowej należał do wielkopolskiego rodu Chłapowskich. Jednym z jego właścicieli był gen. Dezydery Chłapowski, powstaniec listopadowy, poseł i społecznik. Adam Mickiewicz opisał w „Panu Tadeuszu” obiad u Chłapowskich jako ucztę w zamku Horeszków. Zwiedzanie odbywa się po uprzednim uzgodnieniu z kierownikiem stacji. W środku można obejrzeć m.in. salon z zabytkowymi stiukami.
źródło: PAN