Konferencje

11 Maja

Fot. Marian Fuks/Wikipedia

Debata profesorska w 95. rocznicę przewrotu majowego

W środę, 12 maja, Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku i Biuro Programu „Niepodległa” zapraszają na transmisję online z debaty, poświęconej najbardziej kontrowersyjnemu wydarzeniu w całym dwudziestoleciu międzywojennym – przewrotowi majowemu.

Przewrót majowy był przełomowym wydarzeniem dla historii politycznej i ustrojowej Polski. Powstały o nim monografie (choć żadna nie pojawiła się po 1989 roku), wielokrotnie był przedmiotem historiograficznych analiz i publicystycznych sporów. Przy okazji 95. rocznicy przewrotu warto raz jeszcze – w gronie naukowców – podjąć próbę odpowiedzi na pytania o przyczyny, wskazać na niejasności odnośnie jego przebiegu oraz doraźne i dalekosiężne skutki zamachu.

Miejsce debaty jest symboliczne – to właśnie z Sulejówka Józef Piłsudski wyruszył w drogę, aby ponownie sięgnąć po władzę – tym razem niemal dyktatorską. Czy planował przejąć ją siłą, a jeśli tak, to od kiedy nosił się z takim zamiarem? Czy sam przewrót był nieuchronny i czy Marszałek był jedynym potencjalnym zamachowcem? Jak to, co wydarzyło się w maju 1926 roku nad Wisłą, wpisywało się w ówczesne europejskie trendy? Wreszcie, czy Józef Piłsudski okazał się realnym, czy bardziej anachronicznym przywódcą lub adekwatniej – dyktatorem?

W trakcie debaty historycy scharakteryzują strony konfliktu, nieustępliwość prezydenta Stanisława Wojciechowskiego z jednej oraz pragmatyzm premiera Wincentego Witosa z drugiej. Przedstawią reakcje społeczne: kibicującą przewrotowi Warszawę, ale też przyjrzą się opiniom prowincji. Omówione zostaną zewnętrzne reakcje: od dyplomatycznego zdumienia, aż po próby wykorzystania sytuacji dla własnych, utylitarnych interesów państwowych. Wreszcie historycy zastanowią się, dlaczego Józef Piłsudski okazał się skuteczniejszy i wygrał starcie zwaśnionych obozów politycznych. Przewrót majowy zmienił układ władzy aż do końca II Rzeczypospolitej. Warto zatem postawić pytanie o kształt rodzimego autorytaryzmu – nie tylko w kontekście struktur i mechanizmów, co zdefiniowania polskiej racji stanu. A może nawet próby jej redefiniowania. Zapewne podczas debaty wyłonią się kolejne istotne kwestie – wszystkie będą przedmiotem refleksji naukowców, którzy mając odmienne opinie, rzetelnie pochylają się nad faktami, dysponując solidnym warsztatem interpretacyjnym. W przypadku tak ważkich wydarzeń w historii państwowości wydaje się to niezbędne, ale czy zawsze przestrzegane?

Debatować będą:

• prof. Włodzimierz Suleja (prowadzący) – wiceprzewodniczący Rady Naukowej Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, wykładowca Uniwersytetu Wrocławskiego i Uniwersytetu Zielonogórskiego, b. dyrektor Oddziału IPN we Wrocławiu (2000–2013) oraz b. dyrektor Biura Edukacji Publicznej IPN w Warszawie (2018–2020). Zajmuje się badaniem epoki w której żył Józef Piłsudski, autor jego biografii (wydanej dwukrotnie w 1995 i 2018 roku – Rzecz o Józefie Piłsudskim, monografii Polskiej Partii Socjalistycznej, autorem wielu rozpraw, m.in.: Orientacja Austro-polska w latach I wojny światowej (do Aktu 5 Listopada 1916 roku), Tymczasowa Rada Stanu (1917). Dokumentował także historię współczesną: dolnośląski Marzec 1968 oraz „Solidarność” na Dolnym Śląsku jako uczestnik i współtwórca tych wydarzeń;
• prof. Andrzej Friszke – profesor w Instytucie Studiów Politycznych PAN, wykładowca Collegium Civitas, przewodniczący „Archiwum Solidarności”. Od 1982 kieruje działem historycznym redakcji „Więzi”. Członek Kolegium IPN (1999–2006) i Rady IPN (2011–2016). Członek Rady Muzeum Historii Polski i Kolegium Europejskiego Centrum Solidarności (do 2020). Zajmuje się historią polityczną Polski w XX wieku.  Autor m.in.: O kształt Niepodległej; Opozycja polityczna w PRL 1945–1980; Życie polityczne emigracji; Przystosowanie i opór; Anatomia buntu. Kuroń, Modzelewski i komandosi; Adam Ciołkosz – portret polskiego socjalisty; Państwo czy rewolucja. Laureat nagród m. in. im. Kazimierza Moczarskiego, imienia Długosza, „Klio”, im. T. Kotarbińskiego; przewodniczący Jury nagrody im. K. Moczarskiego;
• prof. Krzysztof Kawalec – członek Rady Naukowej Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, wykładowca Uniwersytetu Wrocławskiego, dyrektor Oddziału IPN we Wrocławiu (2016–2018). Zajmuje się dziejami doktryn politycznych oraz polskiej myśli politycznej, autor m.in. rozprawy Wizje ustroju państwa w polskiej myśli politycznej lat 1918–1939; Ze studiów nad dziejami myśli politycznej obozu narodowego. Członek Rady Programowej Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego. Autor wielu prac i artykułów, m.in. biografii Romana Dmowskiego. Laureat nagrody „Klio” Porozumienia Wydawców Książki Historycznej za pracę Spadkobiercy niepokornych. Dzieje polskiej myśli politycznej 1918–1939”;
• prof. Grzegorz Nowik – zastępca dyrektora do spraw naukowych Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, pracownik Instytutu Studiów Politycznych PAN. Kierował Zespołem Upowszechniania Tradycji oraz Komisją Symboliki Wojskowej MON, były wykładowca Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, wieloletni redaktor naczelny „Przeglądu Historyczno-Wojskowego” oraz zastępca dyrektora Wojskowego Biura Badań Historycznych. Zajmuje się badaniem dziejów najnowszych, historii harcerstwa, wojskowości i myśli politycznej, (Odrodzenie Rzeczpospolitej w myśli politycznej Józefa Piłsudskiego, cz. I–II), kieruje zespołem wydającym dokumenty wojny 1918–1920. Laureat nagrody im. prof. Jerzego Łojka oraz dwukrotnie nagrody „Klio” Porozumienia Wydawców Książki Historycznej za monografię polskiego radiowywiadu: Zanim złamano ENIGMĘ… rozszyfrowano REWOLUCJĘ;
• prof. Karol Olejnik – historyk wojskowości oraz najnowszej historii Polski, pracownik naukowy Instytutu Historii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, dziekan Wydziału Historycznego UAM (1990-1996), wykładowca Uniwersytetu Szczecińskiego, rektor Wyższej Szkoły Nauk Humanistycznych i dziennikarstwa w Poznaniu (2008-2012). Autor m.in., opublikowanej w 2019 r. pracy: Polska w okresie międzywojennym (1918–1939), stanowiącej IV tom syntezy: Polska – Dzieje narodu, państwa i kultury.

Debata odbędzie się 12 maja, początek o godz. 19:00. Transmisja na profilach Muzeum Józefa Piłsudskiego na YouTube i Facebooku.

Misją powstałego w 2008 r. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku jest wszechstronne ukazanie wielowymiarowości Józefa Piłsudskiego, a poprzez programy, naukowe, społeczne i edukacyjne dba nie tylko o dziedzictwo Marszałka, ale także stara się zachęcać do refleksji na temat współczesnego świata. Instytucja kultury została utworzona przez Fundację Rodziny Józefa Piłsudskiego oraz Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Uroczyste otwarcie nowego gmachu i wystawy stałej odbyło się w 2020 roku.

MK