Sześć zespołów z udziałem badaczy z Polski znalazło się wśród dziesięciu międzynarodowych projektów wyłonionych w konkursie BiodivERsA Call 2018. Jego współorganizatorem jest Narodowe Centrum Nauki.
Konkurs pt. Biodiversity and its influence on animal, human and plant health został ogłoszony w październiku 2018 r. przez 15 organizacji finansujących badania naukowe z 11 państw. W konkursie złożono 49 wniosków, z czego finansowanie uzyskało 10 o łącznym budżecie ok. 11,9 milionów euro. W skład sześciu z nich wchodzą uczeni z Polski.
Badania prowadzone w jego ramach mają dostarczyć dowód na to, że wspólne strategie między programami zdrowia publicznego i ochrony przyrody mogą pomóc w zapobieganiu występowania i szerzenia się patogenów odzwierzęcych. Zrozumienie zależności pomiędzy bioróżnorodnością dzikiej przyrody a chorobami odzwierzęcymi (zoonozami) w świetle zachodzących zmian klimatycznych stanowi znaczące wyzwanie dla naukowców i jest kluczowe dla podejmowania działań zmierzających do świadomego i rozsądnego zarządzania ekosystemami. Projekt ma na celu sprostanie temu wyzwaniu poprzez analizę ekologii chorób przenoszonych przez gryzonie żyjących w lasach i miejskich terenach zielonych w centralno-zachodniej Europie. Odławiając gryzonie i prowadząc kompleksowe badania czynników odzwierzęcych i mikrobiomu, zostanie utworzona aktualna, otwarta baza danych oraz mapy występowania patogenów przenoszonych przez gryzonie żyjące w środkowo-zachodniej Europie.
Projekt ma na celu odkrycie, jak dynamika eko-epidemiologiczna interakcji roślina-zapylacz-wirus jest modulowana od poziomu osobniczego do społecznego w zależności od dostępności i jakości pożytku kwiatowego, zależnego od sposobu prowadzenia upraw, występowania gatunków inwazyjnych oraz urbanizacji. Dla większości ekosystemów lądowych zapylanie roślin przez zapylacze stanowi podstawę ich funkcjonowania. Zaburzenia w tym procesie grożą nie tylko upośledzeniem funkcjonowania samego ekosystemu, ale wraz z nim bezpieczeństwa produkcji żywności oraz pośrednio, jak i bezpośrednio, także zdrowia ludzkiego. Dowody sugerują możliwe koinfekcje między całym spektrum zapylaczy. Jednak wciąż nie wiadomo, jak zmiany globalne kształtują ryzyko występowania chorób u zapylaczy przy zmianach diety gospodarzy, adaptacji wirusów do nowego gospodarza, efektu buforującego różnorodności gatunkowej oraz roli poszczególnych gatunków i siedlisk, jako punktów przekaźnikowych chorób. Używając ekologicznych i molekularnych metod, badacze ocenią i wskażą punkty przekaźnikowe chorób i dynamikę między osobnikami i siedliskiem. Równolegle przeprowadzone zostaną eksperymenty terenowe i półterenowe w celu zbadania dróg przekazywania chorób oraz doświadczenie selekcyjne, dzięki któremu przetestowane zostanie dopasowanie i adaptacyjność wirusów do alternatywnych gospodarzy w warunkach zbliżonych do terenowych pod względem pogarszających się źródeł pokarmu.
Celem projektu jest sprawdzenie hipotezy, że trwałość, a zatem i liczebność i różnorodność klinicznie istotnych nowych mechanizmów oporności (ARG) i bakterii opornych na antybiotyki (ARB) jest odwrotnie skorelowana z różnorodnością biologiczną społeczności danego środowiska, do którego są one wprowadzane, co by oznaczało istotną rolę rodzimego mikrobiomu jako naturalnej bariery dla rozprzestrzeniania się oporności na antybiotyki. Oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe jest jednym z największych problemów zdrowotnych na świecie. Uzgodniono, że jego rozwiązanie wymaga holistycznego podejścia, w którym istotne jest powiązanie i wzajemne oddziaływanie na siebie trzech sfer: ludzkiej, weterynaryjnej i środowiskowej. To tak zwana koncepcja „One Health”, według której zdrowie człowieka jest powiązane ze zdrowiem zwierząt oraz stanem środowiska, silnie odnosi się do związku różnorodności biologicznej i zdrowia środowiska. Ma to ogromne znaczenie zwłaszcza w kontekście zwiększonej urbanizacji oraz uprzemysłowienia rolnictwa, prowadzącej do zanieczyszczenia i degradacji środowiska. Zaplanowane badania prowadzone będą zarówno w warunkach rzeczywistych jak i w sztucznych układach biologicznych – mikrokosmosach. Międzynarodowa współpraca przyczyni się do opracowania znormalizowanych metod badania i monitorowania odporności w środowisku, co jest obecnie jednym z nadrzędnych celów w tej dziedzinie badań. Uzyskane wyniki pozwolą dokonać oceny ryzyka rozpowszechniania się AMR w danych środowiskowych, a także przyczynią się do rozwoju środków/działań opartych na dowodach naukowych mających na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe i tym samych służących ochronie zdrowia ludzi, zwierząt i roślin.
Naukowcy zamierzają zbadać mechanizmy tworzące związek przyczynowy pomiędzy różnorodnością flory, jakością pokarmu dla pszczół oraz zdrowiem, kondycją i różnorodnością pszczół tworzących biocenozę w danym siedlisku. Możliwość bilansowania diety jest kluczowa dla zdrowia zwierząt i pozytywnie wpływa na ich dostosowanie, a różnorodność pożywienia oferowanego w ekosystemie sprzyja tej możliwości. W tym kontekście sugeruje się, że obserwowana korelacja pomiędzy spadkiem różnorodności flory oraz wymieraniem pszczół oznacza bezpośredni związek przyczynowy. W projekcie wezmą udział eksperci z zakresu taksonomii, ekologii odżywiania, biogeochemii, fizjologii, ekologii behawioralnej, epidemiologii oraz modelowania ekologicznego. W rezultacie po raz pierwszy dla nauki wskazane zostaną konkretne składniki odżywcze oraz ich właściwe proporcje, które są fundamentalne dla bilansowania diet różnych gatunków pszczół. Bazując na tym, naukowcy wskażą kluczowe gatunki roślin oraz ich zespoły tworzące florę, które pozwalają pszczołom na bilansowanie ich diet, produkując odpowiednie pożywienie.
Dr Forest ma za zadanie zrozumienie mechanizmów wpływu i interakcji między leśną różnorodnością biologiczną a zdrowiem ludzi w celu przełożenia ich na konkretne wskazania dla ich zarządców. Ekosystemy leśne są istotnymi centrami różnorodności biologicznej i źródłem wielu usług ekosystemowych w zdominowanym przez człowieka krajobrazie Europy Środkowej. Lasy są również popularnym miejscem aktywności rekreacyjnej, zwłaszcza jeśli są położone w pobliżu miast. Jednak, obok dostarczania korzyści, mogą też być źródłem zagrożeń i chorób, np. przenoszonych na człowieka przez kleszcze. Tak więc potrzebna jest ocena wpływu różnorodności biologicznej lasów na korzyści i zagrożenia zdrowotne, która przełoży się na takie zarządzanie lasami, które będzie sprzyjało zdrowiu społeczeństwa. Badania terenowe będą prowadzone w Polsce, Niemczech i Belgii na kontrolowanych plantacjach eksperymentalnych i w dojrzałych lasach o tak dobranych powierzchniach badawczych, aby umożliwiały wyciąganie wiarygodnych wniosków. Badania będą polegały na inwentaryzacji florystycznej roślin dna lasu i zbiorze roślin leczniczych do laboratoryjnych analiz chemicznych na zawartość substancji aktywnych, które będą badane pod kątem ich aktywności antyoksydacyjnej i przeciwzapalnej z użyciem granulocytów i makrofagów krwi ludzkiej. Różnorodność gatunkowa grzybów będzie określana zarówno metodami molekularnymi (próby gleby zostaną poddane sekwencjonowaniu nowej generacji) i tradycyjnie przez zbiór owocników pojawiających się na powierzchniach (przez dwa sezony badawcze, trzy razy w ciągu sezonu). Zostanie określona również zależność zachodząca między produkcją owoców leśnych i grzybów i ich wartością odżywczą, a składem gatunkowym drzewostanu.
Projekt ma dostarczyć wiedzę na temat kierunków polityki wdrożenia intensyfikacji ekologicznej w Europie przy jednoczesnym zachowaniu konkurencyjnego i zdrowego sektora produkcji żywności. Intensyfikacja rolnictwa przyczynia się do bezpieczeństwa żywnościowego i zdrowia, dostarczając zapotrzebowanie na żywność rosnącej populacji ludzkiej, ale powoduje również problemy środowiskowe. Koncentruje się na promowaniu różnorodności biologicznej i kluczowych naturalnych procesów regulacyjnych, takich jak zwalczanie szkodników czy zapylanie, które wspiera zdrowie upraw i społeczeństwo ludzkie („usługi ekosystemowe”), jednocześnie zmniejszając negatywny wpływ na środowisko. Społeczeństwo wymaga bardziej zrównoważonego rozwoju produkcji rolnej w celu złagodzenia negatywnego wpływu na środowisko. Lepsze zrozumienie skutków użytkowania gruntów i wynikających z tego konsekwencji dla usług ekosystemowych, roślin i zdrowia ludzkiego ma w tym względzie kluczowe znaczenie dla pomyślnej intensyfikacji ekologicznej. Synteza istniejących baz danych dotyczących tych aspektów w rolnictwie ekologicznym pozwoli opracować modele dostarczające wiedzę na ten temat w odniesieniu do różnych regionów klimatycznych i krajobrazów.
MK, źródło: GUMed, UJ, opr. własne