Dr Marek Tuszewicki z Instytutu Judaistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego został tegorocznym laureatem Nagrody im. Józefa A. Gierowskiego i Chonego Shmeruka za najlepszą naukową publikację książkową w dziedzinie historii i kultury Żydów w Polsce.
Do tegorocznej edycji konkursu, obejmującej publikacje naukowe wydane w 2021 roku, nadesłano 22 zgłoszenia. Kapituła nagrody wybrała do finałowego etapu 6 książek, a ostatecznie, z uwagi na wysoki poziom publikacji, w zgodzie z regulaminem nagrodziła aż 3 tytuły, zachowując przy tym prestiżowy charakter pierwszej nagrody.
W 2015 roku na polskim rynku wydawniczym ukazała się książka dr. Marka Tuszewickiego „Żaba pod językiem. Medycyna ludowa Żydów aszkenazyjskich przełomu XIX i XX wieku”. Żywy odbiór w naszym kraju zainteresował zagranicznego wydawcę – prestiżową i zasłużoną Littman Library of Jewish Civilization, czego efektem była wydana w 2021 roku „A Frog under the Tongue. Jewish Folk Medicine in Eastern Europe”. Nie jest to zwykły przekład, ale autonomiczne ujęcie dostosowane do zupełnie innego odbiorcy. Autor zrezygnował m.in. z długich opisów świąt i obrzędów żydowskich na rzecz informacji koniecznych do zrozumienia wzajemnych kontaktów słowiańsko-żydowskich.
Taka adaptacja wymagała ogromnej pracy zarówno ze strony autora, jak i redaktorów. Tego rodzaju adaptacja jest najlepszym sposobem na przedstawianie oryginałów i zarazem promowanie polskiej nauki za granicą. Nie ma bowiem nic gorszego niż mechaniczny, niedostosowany do możliwości i oczekiwań innego odbiorcy przekład. Nie ulega wątpliwości, że to dzieło będzie cytowane przez międzynarodowe grono naukowców i posłuży jako inspiracja do dalszych badań – mówiła prof. Monika Adamczyk-Garbowska z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie w laudacji na cześć autora.
Jej zdaniem nagrodzona książka może zafrapować nie tylko specjalistów, ale także szersze grono czytelników z różnych kręgów. Wypełnia też lukę w badaniach etnologicznych prowadzonych w Polsce przed i po II wojnie światowej, gdyż większość wcześniejszych polskich prac na temat medycyny ludowej dotyczyło ludności chrześcijańskiej.
W ostatnich dziesięcioleciach w Polsce prężnie rozwijają się badania uwzględniające źródła w jidysz, ale zwykle dotyczą one literatury, sztuki czy samego języka. Na tym tle dokonania Marka Tuszewickiego jawią się jako pionierskie i nadzwyczaj oryginalne, tym bardziej, że sytuują się w ciągle rzadkich obecnie, bo wymagających szerokich kompetencji lingwistycznych, badaniach komparatystycznych – podkreśliła.
Sam autor przyznał, że praca nad tytułową żabą nie byłaby możliwa, gdyby nie decyzja prof. Józefa A. Gierowskiego, aby pójść pod prąd politycznych uwarunkowań i mocno postawić na rozwój studiów żydowskich w Uniwersytecie Jagiellońskim. Przypomniał, że ta inicjatywa zainspirowała też inne ośrodki naukowe nie tylko w Polsce, ale i w innych krajach tej części Europy, tj. w Czechach, na Litwie czy w Ukrainie.
Niestety nie miałem przyjemności poznać osobiście profesora Gierowskiego. W lutym 2006 roku, będąc studentem pierwszego roku judaistyki, uczestniczyłem w jego uroczystościach pogrzebowych. Było to jedno z pierwszych wydarzeń, które sprawiły, że stałem się częścią społeczności, z którą związałem się zawodowo – powiedział dr Marek Tuszewicki.
W dalszej części swojego wystąpienia wyraził ubolewanie, że także prof. Chone Shmeruk wywarł na niego wpływ jedynie pośrednio. Wspomniał o jego znakomitych badaniach na styku polskiej i żydowskiej literatury.
Wiedza o dorobku naukowym patronów tej nagrody nie jest mi jednak obca, ponieważ została mi przekazana przez nauczycieli, którzy rozwijali Katedrę Judaistyki i Instytut Judaistyki. Przy okazji chciałem im podziękować za wspólnie spędzone lata na pierwszym, drugim i trzecim stopniu studiów – dodał dr Marek Tuszewicki.
Drugą nagrodę przyznano dr Marii Ferenc z Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie za książkę „»Każdy pyta, co z nami będzie«. Mieszkańcy getta warszawskiego wobec świadomości o wojnie i Zagładzie”. Trzecią laureatką została dr Aleksandra Oniszczuk z Uniwersytetu Warszawskiego, autorka „Pod presją nowoczesności. Władze Księstwa Warszawskiego wobec Żydów”.
Tradycyjnie dyplomy uznania otrzymali także pozostali nominowani: dr hab. Leszek Hońdo („Nazistowskie badania antropologiczne nad Żydami. Tarnów 1942”) i dr Anna Jakimyszyn-Gadocha („W trosce o zdrowie żydowskiej społeczności Lwowa [1918–1939]”) z Instytutu Judaistyki UJ oraz dr Agata Rybińska („Manuel Joel [1826–1890]. Biografia kulturowa wrocławskiego rabina z kręgu Wissenschaft des Judentums”) z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.
Nagroda im. Józefa A. Gierowskiego i Chonego Shmeruka, której wysokość wynosi 20 tys. złotych, została ustanowiona z inicjatywy środowisk akademickich związanych ze studiami żydowskimi w Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie i Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, przy wsparciu finansowym Fundacji im. Marcella i Marii Roth. Jej patronami są dwaj wybitni uczeni, którzy wnieśli wielki wkład w poprawę relacji polsko-żydowskich i polsko-izraelskich, a także przyczynili się do rozwoju studiów żydowskich i badań nad dziejami polskich Żydów: prof. Józef A. Gierowski, rektor UJ w latach 1981–1987 i prof. Chone Shmeruk z Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie. Nawiązana przez nich w 1984 roku współpraca stanowiła impuls do podjęcia interdyscyplinarnych badań w zakresie judaistyki i zaowocowała ich ogromnym rozwojem.
Łukasz Wspaniały, źródło: UJ
W 2021 roku została wydana monografia pt. Początki Polski. Tajna historia Polan, Wiślan oraz Lędzian. Obecnie do rąk czytelników trafia kolejna książka Piotra Andrzejewicza – Księga enigmatów: Polska. Jest ona próbą dotarcia do szerokiego grona osób zajmujących się historią Polski, nie tylko naukowców, ale i pasjonatów. Jest też swoistym przewodnikiem historyczno-geograficznym. Historię Polski warto odkłamywać, ale i odkrywać.