Międzynarodowy projekt z udziałem naukowców Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie otrzymał doroczną Europejską Nagrodę Dziedzictwa. Uczeni badali relacje pomiędzy organizowaniem wielkich wydarzeń, jak np. światowe wystawy EXPO, a wykorzystaniem i ochroną dziedzictwa kulturowego.
European Heritage Awards to najbardziej prestiżowe europejskie nagrody w zakresie dziedzictwa. W tym roku zwycięzców wyłoniono już po raz dwudziesty. W pięciu kategoriach, odpowiadających najnowszym priorytetom polityki dotyczącej dziedzictwa w Europie, nagrodzono 30 wybitnych osiągnięć z 18 krajów.
W kategorii „Badania” wśród laureatów znalazł się współtworzony przez Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie projekt „Heritage Opportunities/threats within Mega-Events in Europe (HOMEE)”. W działania zaangażowani byli naukowcy z Wydziału Ekonomii i Stosunków Międzynarodowych: prof. Jacek Purchla i dr Joanna Sanetra-Szeliga z Katedry Historii Społeczno-Gospodarczej i funkcjonującej w jej ramach od 2008 roku Katedry UNESCO Dziedzictwa i Studiów Miejskich.
Wielkie wydarzenia a lokalne dziedzictwo
Uczeni badali relacje pomiędzy megaeventami i polityką ochrony dziedzictwa kulturowego oraz wpływ dużych wydarzeń, jak np. Europejskie Stolice Kultury czy światowe wystawy EXPO, na miasta bogate w zasoby dziedzictwa. Część badawcza przedsięwzięcia zakończyła się stworzeniem szerokiego i pierwszego w tej tematyce przeglądu literatury, publikacjami dotyczącymi realizowanych studiów przypadków (w Polsce była to Europejska Stolica Kultury Wrocław 2016), raportu nt. realizacji Europejskiej Stolicy Kultury 2019 we włoskiej Materze oraz raportu o sytuacji eventów w trakcie pandemii COVID-19.
W przeszłości wiele miast wykorzystywało wielkie wydarzenia do wspierania realizacji swoich projektów inwestycyjnych, rozwijania turystyki czy budowania konkurencyjności. Jeszcze do niedawna nacisk kładziono przede wszystkim na tworzenie nowej infrastruktury sportowej lub kulturalnej, gdzie przedsięwzięcia miałaby się odbywać. Dziś w większym stopniu organizatorzy stawiają na wykorzystanie już istniejących obiektów, ich rewitalizację bądź ewentualną adaptację do nowych potrzeb. Dla miast historycznych, bogatych w zasoby dziedzictwa ta zmiana stanowi tak szanse rozwoju, jak i zagrożenia dla posiadanych zasobów dziedzictwa – tłumaczą autorzy projektu.
W fazie implementacyjnej przygotowano „Kartę mega-eventów w miastach dziedzictwa”, zawierającą zasady i wskazówki, które mają umożliwić miastom wykorzystanie licznych możliwości wynikających z urządzania megaeventów, jak również minimalizację ryzyka związanego z ich organizacją. W dokumencie podjęto m.in. temat nowego sposobu wykorzystania przestrzeni zabytkowych, przeciążenia obiektów historycznych wynikającego z organizacji na ich terenie megaeventów czy zmiany w sposobie rozumienia i postrzegania miejsc dziedzictwa. Poruszono także kwestię wyzwań, jakie megaeventy stawiają przed samorządem lokalnym. Karta bazuje na badaniach zrealizowanych w ramach projektu oraz procesie walidacji jej zapisów przez ekspertów z sektora dziedzictwa, organizacji wydarzeń oraz decydentów. Zawiera trzynaście głównych rekomendacji, ujętych w cztery główne tematy, tj.: „Kontekst ma znaczenie”, „Planowanie spuścizny”, „Zarządzanie inkluzywne” oraz „Społeczności i tożsamości”. W „Migawkach” zaprezentowano konkretne przykłady realizacji trzynastu zasad zdefiniowanych w Karcie. Przykłady ich udanego zastosowania oraz krytyczna analiza innych przypadków stanowią wskazówki dla decydentów oraz organizatorów wydarzeń dotyczące dobrych praktyk, najbardziej palących problemów związanych z organizacją megaeventów oraz niewykorzystanych możliwości.
Jury doceniło powstałe w ten sposób „ramy jakościowe pomagające zachować równowagę podczas organizowania mega-eventów w miastach dziedzictwa” oraz fakt, że „projekt promuje dialog i innowacje w sferze europejskiego dziedzictwa kulturowego w odniesieniu do planowania urbanistycznego, angażując środowisko akademickie, podmioty kultury, lokalnych liderów, przedsiębiorstwa prywatne i społeczności w rozwiązywanie pojawiających się wyzwań w szybko zmieniających się kontekstach, z myślą o czasach post-pandemicznych”.
Decydenci mogą korzystać z rekomendacji zwartych w Karcie na każdym etapie podejmowanych działań: podczas rozwijania koncepcji masowych imprez kulturalnych, planowaniu megaeventu oraz długofalowego efektu bądź spuścizny projektu. Ponadto dokument może się okazać użyteczny podczas organizacji innych dużych wydarzeń o charakterze kulturalnym, festiwali czy wielkich imprez sportowych – wszystkich, które wchodzą w interakcję z dziedzictwem materialnym i niematerialnym miast – podsumowują autorzy.
Projekt realizowany był od 2018 do 2021 roku wspólnie z Politecnico di Milano (Włochy), University of Hull (Wielka Brytania), Neapolis University Pafos (Cypr) i Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie.
Jedwabne dziedzictwo
W tej samej kategorii nagrodzono także inicjatywę SILKNOW (z udziałem m.in. Instytutu Cervantesa w Warszawie), w ramach której powstał kompleksowy inteligentny, wykraczający poza możliwości obecnych technologii projekt, mający na celu pogłębienie wiedzy na temat europejskiego dziedzictwa jedwabiu. SILKNOW bazuje na wcześniej zdigitalizowanych informacjach na temat zagrożonej spuścizny jedwabnictwa i zachowuje je w postaci cyfrowych zbiorów, do których dostęp użytkownicy otrzymują za pośrednictwem wyszukiwarki umożliwiającej eksplorację danych, map przestrzenno-czasowych i symulacji 3D. Dzięki narzędziu Virtual Loom klienci tradycyjnego zakładu włókienniczego klienci otrzymają wizualizację gotowego projektu, zanim materiał zostanie utkany, co pozwoli zaoszczędzić czas i pieniądze. Rozwiązanie przewiduje możliwość zmiany koloru, przędzy, splotu i technik tkania, co pozwala na eksperymentowanie z nowymi projektami i materiałami, w tym drukiem 3D, i otwiera firmę na nowe rynki. Z kolei dzięki narzędziu ADASilk możliwości wykorzystania dziedzictwa jedwabnictwa są jeszcze większe i polegają na przykład na odtworzeniu lub odświeżeniu dawnych wzorów i motywów.
Laureaci nagród zostaną uhonorowani 26 września w Operze Narodowej w Pradze. Ceremonia wręczenia European Heritage Awards będzie punktem kulminacyjnym Europejskiego Szczytu Dziedzictwa Kulturowego 2022. Spośród wszystkich zwycięskich projektów wyłoniony zostanie także zdobywca Public Choice Award. Miłośnicy dziedzictwa wybiorą swojego faworyta w głosowaniu online, które rozpocznie się w połowie sierpnia i potrwa miesiąc.
Nagrody European Heritage Awards zostały ustanowione przez Komisję Europejską w 2002 roku i od tego czasu przyznaje je Europa Nostra. To założona w 1963 roku ogólnoeuropejska federacja organizacji pozarządowych zajmujących się dziedzictwem, wspierana przez szeroką sieć organów publicznych, firm i osób prywatnych, obejmująca ponad 40 krajów. Od samego początku nagrody mają za zadanie podkreślać i propagować doskonałość w zakresie dziedzictwa i najlepsze praktyki z nim związane, zachęcając do transgranicznej wymiany wiedzy i łączenia ze sobą interesariuszy dziedzictwa w szersze sieci.
MK, źródło: UEK, www.europanostra.org, www.mck.krakow.pl