Naukowcy z Uniwersytetu Jagiellońskiego zostali laureatami Nagród Miasta Krakowa 2021. Uroczystość wręczenia statuetek odbyła się w Teatrze Variété.
Historia nagradzania ludzi szczególnie zasłużonych dla miasta ma w Krakowie wielowiekową tradycję. Pierwszym znanym z nazwiska laureatem nagrody był Mikołaj Jaskier, którego w 1535 roku uhonorowano za kodyfikację prawa miejskiego. Obecnie Nagrody Miasta Krakowa przyznawane są za osiągnięcia 2 lat poprzedzających rok ubiegania się o ten zaszczyt lub za całokształt dokonań.
Prezydent miasta każdego roku powołuje komisję złożoną w większości z profesorów szkół wyższych, która po analizie wniosków przyznaje nagrody w 3 dziedzinach: kultura i sztuka, nauka i technika oraz sport. Kandydatów proponują instytucje artystyczne, uczelnie, instytuty naukowo-badawcze, towarzystwa i związki twórcze, a także inne organizacje. Po zapoznaniu się z ustaleniami komisji ostateczną decyzję o przyznaniu wyróżnienia podejmuje prezydent miasta.
W tym roku w dziedzinie nauka i technika przyznano 3 nagrody. Wszystkie trafiły w ręce naukowców z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jako pierwszy statuetkę odebrał dr Jarosław Duda z Wydziału Matematyki i Informatyki – autor metody nazwanej kodowaniem ANS (Asymmetric Numeral Systems). Pozwala ona na kompresję danych m.in. w komputerach i innych urządzeniach elektronicznych. Dzięki niej szybkość i efektywność przepływu informacji drogą elektroniczną wzrosła aż 30-krotnie. Kodowanie ANS stanowi dziś jeden z fundamentów wirtualnego świata. Używane jest m.in. w produktach Apple’a, Facebooka, Google’a. Efektem kodowania ANS jest również zmniejszenie zużycia energii oraz odciążenie nośników i łącz internetowych. Zgodnie z wolą wynalazcy dotychczas nikt nie otrzymał patentu na metodę kodowania ANS – jest ogólnie dostępna i bezpłatna. Kodowanie to stało się podstawowym językiem światowej elektroniki, smartfonów, komputerów, a w przyszłości też robotów i cybernetyki, zrewolucjonizowało cały świat. Według rankingu Platformy Nauki, która ujęła w ramy 10 najważniejszych osiągnięć naukowych minionego roku, metoda kodowania ANS jest najbardziej znacząca.
Drugim nagrodzonym jest prof. Krzysztof Pyrć z Małopolskiego Centrum Biotechnologii, w którym utworzył Pracownię Wirusologii i do dziś jest jej kierownikiem. Lideruje grupie badawczej Virogenetics. Autor ponad 100 publikacji w prestiżowych czasopismach, które były cytowane w literaturze światowej prawie 4 tys. razy. W latach 2009–2016 był koordynatorem ds. naukowych programu Biotechnologia Molekularna dla Zdrowia na UJ. Od 2017 r. zasiada w Radzie Małopolskiego Centrum Biotechnologii. W 2020 r. został powołany do ministerialnego zespołu doradczego do spraw działań związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19. Zastępca przewodniczącego zespołu doradczego ds. COVID-19 przy prezesie PAN i członek rady programowej inicjatywy Nauka przeciw Pandemii. Członek Rady Medycznej przy Prezesie Rady Ministrów. Ekspert Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji w zakresie diagnostyki terapii SARS-CoV-2.
Nagrodę w dziedzinie nauka i technika przyznano również prof. Wojciechowi Branickiemu i dr. hab. inż. Pawłowi Łabajowi z MCB, którzy w odpowiedzi na wybuch epidemii COVID-19 na świecie i pojawienie się pierwszych przypadków zakażenia wirusem SARS-CoV-2 w Polsce, stworzyli interdyscyplinarny zespół ds. badań nad wirusem SARS-CoV-2. Naukowcy rozpoczęli wielokierunkowe badania umożliwiające monitorowanie obecności wirusa w Krakowie, jego diagnostykę i śledzenie ewolucji, a także badania nad biologią zakażenia i nowymi lekami. Działania podjęte przez ich zespół okazały się istotne z punktu widzenia walki z pandemią i są obecnie kontynuowane na większą skalę.
Łukasz Wspaniały, źródło: UJ