Trzytomowa publikacja o polskiej scenografii teatralnej i społecznej XX i XXI wieku została uznana za najlepszą książkę z zakresu wiedzy o dramacie, teatrze i widowiskach wydaną w 2020 roku. Nagrodę przyznaje Polskie Towarzystwo Badań Teatralnych.
„Zmiana ustawienia. Polska scenografia teatralna i społeczna XX i XXI wieku”, która ukazała się nakładem Wydawnictwa Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego, to bogato ilustrowana synteza dziejów polskiej scenografii nowoczesnej (od początków XX wieku do dziś), rozumianej jako sztuka kształtowania przestrzeni i estetyki przedstawień teatralnych i społecznych, a zarazem próba odnowienia refleksji nad nią. Omawiane realizacje i projekty w większości odnoszą się do teatru dramatycznego i scen alternatywnych. Opera, taniec i teatr lalek pojawiają się tu stosunkowo rzadko. Wynika to z faktu, że scenografia operowa, baletowa czy teatrów tańca przez większość badanego okresu przejawiały te same tendencje, co scenografia przedstawień dramatycznych i alternatywnych. Natomiast w przypadku teatru lalek uznano, że omówienie tego bogatego obszaru wymagałoby odrębnych badań i odrębnej narracji.
Tom pierwszy – „Od dekoracji do konstrukcji” – jest próbą przedstawienia dziejów scenografii teatralnej do roku 1939 ujętą w kolejne odsłony: myśl i praktyka Stanisława Wyspiańskiego, nowe rozumienie dekoracji, bogactwo i różnorodność scenografii malarskiej, dokonania Reduty i współpracujących z nią scenografów oraz prezentacją dwóch zasadniczych nurtów scenografii awangardowej: konstruktywistycznego i performatywnego. Autorzy zaprezentowali stosunkowo najpełniejszą syntezę dziejów polskiej scenografii w omawianym okresie, układającą się we względnie linearną opowieść.
Odmienny charakter ma tom drugi – „W labiryncie przestrzeni i obrazów”. Podzielony jest na dwie części. Pierwszą zatytułowaną „Wędrówki po polskiej scenografii teatralnej po 1945 roku” tworzą eseje dotyczące różnych zjawisk polskiej scenografii teatralnej po II wojnie światowej. W drugiej, zatytułowanej „Sceny życia publicznego. Polska scenografia społeczna XX i XXI wieku”, autorzy uzasadniają teoretycznie koncepcję scenografii społecznej, syntetycznie szkicują jej „polskie drogi” i prezentują rozbudowane studia przypadków: scenografię wielkich narodowych pogrzebów oraz mszy odprawianych w czasie pielgrzymek do Polski papieża Jana Pawła II.
Tom trzeci – „Wystawianie” – to autorska reprezentacja przygotowanej przez Roberta Rumasa wystawy pokazywanej w salach Zachęty – Narodowej Galerii Sztuki od października 2019 do stycznia 2020. Jest to swego rodzaju „książka wystawowa” lub „galeria w książce” – plastyczna opowieść o scenografii teatralnej i społecznej.
3-tomowa „Zmiana ustawienia. Polska scenografia teatralna i społeczna XX i XXI wieku” to zasadniczy efekt i zarazem podsumowanie noszącego ten sam tytuł projektu badawczego realizowanego w Instytucie Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie od marca 2017 do września 2020. Zespół realizacyjny projektu tworzyli: Dorota Buchwald (Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego), Ewa Dąbek-Derda (Uniwersytet Śląski), Dorota Fox (Uniwersytet Śląski), Michał Januszaniec (Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego), Dorota Jarząbek-Wasyl (Uniwersytet Jagielloński), Dariusz Kosiński (Uniwersytet Jagielloński) – kierownik projektu, Agnieszka Kubaś (Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego), Dominika Łarionow (Uniwersytet Łódzki), Kamil Minkner (Uniwersytet Opolski), Paweł M. Mrowiński (Uniwersytet Warszawski), Daniel Przastek (Uniwersytet Warszawski), Robert Rumas, Paulina Skorupska (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza) i Wanda Świątkowska (Uniwersytet Jagielloński).
Nagroda Polskiego Towarzystwa Badań Teatralnych jest przyznawana co roku za najlepszą publikację książkową z zakresu wiedzy o dramacie, teatrze, widowiskach i innych sztukach performatywnych. Wręczana jest od 2012 roku.
źródło: UJ