Polska fizyczka Olga Malinkiewicz głosami niezależnego jury zwyciężyła w konkursie European Inventor Award 2024 w kategorii „Małe i średnie przedsiębiorstwa”. Otrzymała też nagrodę publiczności. Doceniono opracowane przez jej zespół przełomowe perowskitowe ogniwa słoneczne, które w wydajny sposób przekształcają światło w energię i oferują tym samym nowe zrównoważone rozwiązania energetyczne.
Ceremonia ogłoszenia zwycięzców corocznego konkursu organizowanego przez Europejski Urząd Patentowy (EPO) odbyła się na Malcie. Polską fizyczkę Olgę Malinkiewicz i jej zespół nagrodzono za stworzenie nadających się do druku cienkich i elastycznych perowskitowych ogniw słonecznych, pozwalających na bardziej zrównoważone i wszechstronne podejście do wykorzystania energii słonecznej pochodzącej zarówno z naturalnych, jak i sztucznych źródeł światła. Naukowcy wykorzystali innowacyjny proces druku atramentowego, by ogniwa te były produkowane w sposób, który zwiększa zrównoważony rozwój i zmniejsza zużycie energii.
Rywalami Polki w finale kategorii „Małe i średnie przedsiębiorstwa” byli francuscy wynalazcy Bruno Mottet i Lydéric Bocquet (za technologię wytwarzania energii osmotycznej z wykorzystaniem materiałów nanostrukturalnych) oraz fińscy innowatorzy Sirpa Jalkanen i Markku Jalkanen (za pracę nad ukierunkowaną immunoterapią w leczeniu raka).
Malinkiewicz zdobyła także nagrodę publiczności Popular Prize. Głosujący mogli wybrać swojego ulubionego wynalazcę lub cały zespół spośród 12 nominowanych w kategoriach „Badania”, „Przemysł”, „Kraje spoza EPO” i „MŚP”.
Jestem bardzo szczęśliwa i wdzięczna za otrzymanie tej nagrody. To wyróżnienie nie tylko dla mnie i wspaniałego zespołu Saule Technologies, bez którego ten sukces nie byłby możliwy. Tak naprawdę to nagroda dla wszystkich naukowców, którzy chcą, aby ich odkrycia przyniosły praktyczne korzyści całemu społeczeństwu – powiedziała Malinkiewicz, odbierając statuetkę. – Przejście z etapu badań naukowych do etapu komercjalizacji opracowanej technologii jest niezwykle trudne. Większość wynalazców ponosi na tym etapie porażkę. Nam się udało. Mam nadzieję, że ten sukces doda skrzydeł, energii i wiary wszystkim tym, którzy mają odwagę marzyć. Do dzieła!
Między palcami
Olga Malinkiewicz jest współzałożycielką i dyrektorką technologiczną Saule Technologies.. Wynalazła nową technologię drukowania elastycznych ogniw słonecznych tak lekkich, że metr kwadratowy można bez wysiłku utrzymać między dwoma palcami. Ogniwa perowskitowe charakteryzują się wysoką wydajnością, a ich wytwarzanie, wymagające minimalnej ilości energii, ma niski wpływ na środowisko. Malinkiewicz podkreśla, że druk atramentowy jest opłacalną i energooszczędną metodą produkcji perowskitowych ogniw słonecznych – w porównaniu do innych metod, takich jak systemy odparowywania i powlekanie wirowe. To zrównoważone podejście wpisuje się w szersze cele ochrony środowiska i globalne inicjatywy na rzecz bardziej ekologicznych technologii.
Ponieważ dyrektywa Unii Europejskiej o odnawialnych źródłach energii zakłada, że do 2030 roku 45% zużywanej energii będzie pochodzić z energii odnawialnej, szybki wzrost wykorzystania energii słonecznej staje się kluczowym celem. Perowskitowe ogniwa słoneczne – o wyższej wydajności przekształcania światła w energię elektryczną – wydają się być obiecującą alternatywą wobec tradycyjnych paneli krzemowych. Podczas testów przeprowadzonych przez zespół dr Malinkiewicz wykazały współczynnik konwersji światła na energię elektryczną na poziomie 25,8%, przewyższając tym samym ogniwa krzemowe (współczynnik 21%).
Lekka, elastyczna natura polimerów pokrytych perowskitem zmniejsza również nacisk strukturalny na budynki. Wynalazek ten otworzył drogę do nowych produktów – od generujących energię rolet przeciwsłonecznych po potencjalną integrację energii słonecznej z elektroniką użytkową, taką jak klawiatury czy telefony komórkowe. Drukowalne ogniwa słoneczne Olgi Malinkiewicz mają zatem kluczowe znaczenie dla przyspieszenia przejścia na zrównoważoną energię. Wynalazek ten jest zgodny z globalnymi celami w zakresie odnawialnych źródeł energii i obrazuje, jak zaawansowane technologicznie materiały mogą stanowić podstawę inteligentniejszych, bardziej elastycznych rozwiązań energetycznych.
Energia słoneczna jest osiągalna niemal na całej planecie, co czyni ją powszechnie dostępną. Natura ma zwykle najprostsze rozwiązania, ale możemy wnieść trochę nauki do zarządzania energią słoneczną, aby zwiększyć jej wydajność – wyjaśnia Olga Malinkiewicz. – Fotowoltaika perowskitowa może być stosowana wszędzie tam, gdzie nie można zainstalować tradycyjnych, masywnych i sztywnych krzemowych ogniw słonecznych, ponieważ są one zbyt ciężkie. Nasze ogniwa są znacznie lżejsze. Wyobraźmy sobie, że możemy pokryć każdą powierzchnię, wewnątrz lub na zewnątrz, bez przekraczania projektowych ograniczeń wagowych i wykorzystać ją do wytwarzania energii. Nasze rozwiązanie jest tak lekkie, jak padający śnieg – obrazowo tłumaczy.
Kim jest Malinkiewicz?
Olga Malinkiewicz urodziła się w 1982 roku, jest wnuczką wybitnego inżyniera Bogumiła Szwabika. W 2002 r. rozpoczęła studia na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego. Kontynuowała je w Hiszpanii, uzyskując dyplom magistra na Politechnice Katalońskiej w Barcelonie (Universitat Politècnica de Catalunya). Zainteresowanie fotowoltaiką rozwijała podczas pracy w Instytucie Nauk Fotonicznych ICFO (Institut de Ciències Fotòniques) w Castelldefels. Pracę doktorską, traktującą o tanich, wydajnych i elastycznych perowskitowych ogniwach słonecznych, obroniła w Instytucie Nauk Molekularnych ICMol (Institut de Ciència Molecular) Uniwersytetu w Walencji.
W 2015 roku „MIT Technology Review” – najstarszy magazyn poświęcony nowoczesnym technologiom, wydawany przez Massachusetts Institute of Technology – uhonorował Malinkiewicz prestiżowym tytułem „Innovator of the Year” w konkursie „Innovators Under 35”. Cztery lata temu „Chemical & Engineering News”, magazyn wydawany przez American Chemical Society, w specjalnym wydaniu „Trailblazers”, zaliczył ją do elitarnego grona liderek przedsiębiorczości wyróżniających się w dziedzinach naukowo-technologicznych.
Young Inventor Prize 2025 na Islandii
Podczas dzisiejszej ceremonii na Malcie poinformowano, że w 2025 roku zostanie wprowadzona nowa formuła Young Inventor Prize (Nagrody dla Młodych Wynalazców). Od przyszłego roku nagroda będzie przyznawana co dwa lata, a w nadchodzącej edycji nagradzani będą młodzi innowatorzy w wieku poniżej 30 lat, których wynalazki dotyczą zagadnienia co najmniej jednego celu zrównoważonego rozwoju ONZ (SDG). Niezależne jury, w którego skład wchodzą byli finaliści, oceni zgłoszenia oraz zapewni sprawiedliwy i wnikliwy proces selekcji, który uhonoruje pomysłowość i osiągnięcia następnego pokolenia wynalazców. W 2025 roku konkurs odbędzie się na Islandii i będzie to jego pierwsza edycja. Od dziś do końca września można zgłaszać kandydatów we wszystkich dziedzinach technologicznych.
W kolejnych latach, począwszy od 2026 roku, EPO powróci do pierwotnej koncepcji European Inventor Award, obejmującej tradycyjne kategorie: „Badania”, „Przemysł”, „Kraje spoza EPO”, „MŚP”, „Całokształt osiągnięć” i „Nagroda publiczności”.
Mariusz Karwowski
Film z ceremonii ogłoszenia zwycięzców European Inventor Award