Prof. Ryszard Horodecki z Międzynarodowego Centrum Teorii Technologii Kwantowych Uniwersytetu Gdańskiego otrzymał Medal Mariana Smoluchowskiego – najwyższe odznaczenie nadawane przez Polskie Towarzystwo Fizyczne. Dorocznymi wyróżnieniami uhonorowano także innych naukowców.
Powstałe w 1920 roku Polskie Towarzystwo Fizyczne co roku wręcza nagrody doświadczonym naukowcom i młodym badaczom za ich wybitne osiągnięcia i zasługi w dziedzinie badań naukowych i popularyzacji fizyki.
Najwyższym odznaczeniem – Medalem Mariana Smoluchowskiego – został w tym roku uhonorowany prof. Ryszard Horodecki z Międzynarodowego Centrum Teorii Technologii Kwantowych Uniwersytetu Gdańskiego. Doceniono go za wybitny wkład do podstaw teorii informatyki kwantowej i rozwoju fizyki w Polsce. Należy do wąskiego grona światowych fizyków, którzy stworzyli i obecnie rozwijają podstawy nowej, interdyscyplinarnej dziedziny – kwantowej informacji, która wiąże się z takimi odkryciami, jak kwantowa kryptografia, kwantowa teleportacja, gęste kodowanie. Jego dorobek obejmuje 96 publikacji, w tym 92 w czasopismach z listy filadelfijskiej, cytowanych łącznie ponad 13 tys. razy (IH=39).
Wprowadzone przez niego pojęcia, takie jak „bound entanglement” (splątanie związane), „entanglement activation” (aktywacja splątania), quantum deficit (kwantowy deficyt), weszły na trwałe do literatury światowej. Seria przełomowych prac z informacji kwantowej, w tym odkrycie splątania związanego i efektywnej metody detekcji splątania (entanglement witnessess), znalazła szerokie uznanie za granicą. W 1999 roku został zaproszony do współorganizacji i uczestnictwa w projekcie V programu Ramowego Unii Europejskiej pt. „Entanglement in Quantum Information Processing”, w którym uczestniczyło 17 ośrodków europejskich. Był to pierwszy w Polsce unijny projekt z dziedziny informacji kwantowej. W latach 2012–2016 kierował projektem QOLAPS w ramach Advanced Grant European Research Council.
Był promotorem w przewodzie doktoratu honoris causa współodkrywcy kwantowej kryptografii, kwantowej teleportacji i gęstego kodowania – Charlesa H. Bennetta (IBM, USA) na Uniwersytecie Gdańskim (2006). Współtworzył w Gdańsku ośrodek informacji kwantowej, który stał się jednym ze światowych centrów badań w tej dziedzinie. W 2008 roku został laureatem nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej w obszarze nauk ścisłych za wkład w stworzenie podstaw informatyki kwantowej. W tym samym roku został laureatem Nagrody Naukowej Miasta Gdańska im. Jana Heweliusza. W 2019 r. otrzymał Nagrodę Komitetu Fizyki Polskiej Akademii Nauk. Jest członkiem Academia Europaea.
Nagrodę Naukową PTF im. Wojciecha Rubinowicza przyznano dr. hab. Michałowi Parniakowi z Centrum Nowych Technologii Uniwersytetu Warszawskiego za serię wybitnych prac naukowych, opublikowanych w okresie pięciu lat, stanowiących rozwinięcie technik kontroli światła oddziałującego z materią na poziomie kwantowym. Jego zainteresowania naukowe obejmują głównie informatykę kwantową oraz prace nad innowacyjnymi technologiami komunikacji optycznej. Jednym z pierwszych projektów naukowca z UW było urządzenie zdolne do zapamiętywania światła i przechowywania go w postaci pamięci kwantowej z zachowaniem dokładności do pojedynczych fotonów. Pamięć ta jest oparta na chłodzonych laserowo atomach, których chmura zawieszona w próżni może z jednej strony generować pojedyncze fotony, a z drugiej przechowywać światło dostarczone do niej z zewnątrz. Zaproponował dodatkowo wykorzystanie swojego urządzenia do przesyłania kwantowych stanów splątanych na duże odległości, po czym wraz z zespołem podjął to niezwykłe wyzwanie, opracowując nowe funkcjonalności urządzenia i w praktyce konstruując na jego bazie procesor kwantowy. W ub.r. został laureatem Nagrody im. Franka Wilczka.
Nagroda PTF za rozprawę doktorską im. Zygmunta Florentego Wróblewskiego trafi do dr. Krzysztofa Giergiela z Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego za pracę pt. Time Crystal Phenomena przygotowaną pod opieką prof. Krzysztofa Sachy. Wyróżnienie zdobyła dr Anna Dawid-Łękowska z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego za pracę pt. Quantum many-body physics with ultracold atoms and molecules: exact dynamics and machine learning przygotowaną pod opieką dr. hab. Michała Tomzy i prof. Macieja Lewensteina.
Laureatem Nagrody PTF za pracę magisterską im. Arkadiusza Piekary został mgr Radosław Szymon z Wydziału Podstawowych Problemów Techniki Politechniki Wrocławskiej za pracę pt. Charakteryzacja własności strukturalnych i elektrycznych struktur półprzewodnikowych na bazie Zn(Cd, Mg) o wzrastanych na podłożach Si oraz Al 2 O 3 przygotowaną pod opieką dr inż. Euniki Zielony. Wyróżniono pracę mgr. Karola Łukanowskiego z Centrum Nowych Technologii Uniwersytetu Warszawskiego pt. Upper bounds on key rates in device-independent quantum key distribution wykonaną pod opieką dr. Jana Kołodyńskiego.
Nagrodą PTF za popularyzację fizyki i Medalem im. Krzysztofa Ernsta doceniono zespół w składzie: dr inż. Krzysztof Petelczyc (Politechnika Warszawska), dr Izabela Skwira-Chalot (Uniwersytet Warszawski), prof. Jerzy Garbarczyk (Politechnika Warszawska), mgr inż. Ewelina Kędzierska (Niepubliczne Liceum Ogólnokształcące nr 40 w Warszawie), prof. Ewa Dębowska (Uniwersytet Wrocławski), prof. Andrzej Maziewski (Uniwersytet w Białymstoku), dr inż. Anna Kalbarczyk (Politechnika Warszawska).
Nagrody zostaną wręczone podczas 48 Zjazdu Fizyków Polskich, który odbędzie się na początku września w Gdańsku.
Mariusz Karwowski