Dr hab. Łukasz Okruszek z Instytutu Psychologii PAN został tegorocznym laureatem Nagrody Prezesa Polskiej Akademii Nauk im. Andrzeja Malewskiego. Konkurs, już po raz siedemnasty, zorganizował Komitet Psychologii PAN.
Nagroda przyznawana jest młodym naukowcom za wybitne osiągnięcia naukowe w zakresie: teorii psychologicznej, badań psychologicznych, metodologii nauk społecznych, badań interdyscyplinarnych (jedną z dyscyplin powinna być psychologia). Ubiegać się o nią mogą badacze, którzy nie ukończyli 35 roku życia. Prawo zgłaszania kandydatów mają naukowcy ze stopniem doktora habilitowanego lub tytułem profesora, a także osoby zainteresowane ubieganiem się o nagrodę.
W tegorocznej XVII edycji kapituła konkursu postanowiła uhonorować dr hab. Łukasza Okruszka z Instytutu Psychologii PAN za jego pionierskie prace dotyczące samotności. W uzasadnieniu podkreślono dokonywane przez laureata „przekraczanie granic między klasycznymi dyscyplinami nauki w sposób łączący oryginalność pomysłów teoretycznych i stosowanych metod badawczych z rzetelnością metodologiczną”.
Dr hab. Łukasz Okruszek, prof. IP PAN, kieruje Pracownią Neuronauki Społecznej w Instytucie Psychologii PAN. Ukończył matematykę na Politechnice Łódzkiej oraz psychologię na Uniwersytecie Łódzkim. Doktorat (2016) oraz habilitację (2018) w psychologii uzyskał na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie obecnie wykłada. Bada relacje społeczne i samotność z perspektywy neuronauki społecznej, skupiając się na tym, jak mocno świat fizyczny, psychiczny i społeczny się przenikają i jaki wpływ mają na siebie nawzajem. Jest liderem projektu Samotność, który ma na celu poszerzenie wiedzy na temat mechanizmów wpływu poczucia braku satysfakcjonujących relacji na aktywność neuronalną, zdrowie psychiczne i fizyczne, aż po funkcjonowanie w społeczeństwie. Badania prowadzone są zarówno w warunkach laboratoryjnych, przy użyciu technik neuroobrazowania, jak i poprzez przyjrzenie się tym mechanizmom w codziennym życiu.
Wychodząc od modeli teoretycznych interakcji procesów automatycznych i wolicjonalnych, zachodzących w trakcie przetwarzania informacji społecznych, które opisałem na poziomie behawioralnym i neuronalnym u osób chorych na schizofrenię, staram się zrozumieć procesy psychologiczne i fizjologiczne związane z funkcjonowaniem społecznym w populacji ogólnej. Dostępne wyniki wskazują na istotny negatywny związek między poczuciem samotności a szeregiem zmiennych związanych ze zdrowiem psychicznym i fizycznym, który dodatkowo wzmacniany może być przez zmiany w funkcjonowaniu społecznym związane z pandemią COVID-19. Aby zrozumieć mechanizmy fizjologiczne, które prowadzą do negatywnych skutków zdrowotnych obserwowanych u osób samotnych, wraz z zespołem skupiamy się na trajektoriach łączących specyficzne tendencje poznawcze związane z poczuciem samotności z aktywnością mózgu społecznego i markerami regulacji przywspółczulnej, mierzonymi zarówno w ramach laboratorium, jak i codziennej aktywności – wyjaśnia badacz.
W środę, 16 czerwca, wręczono też nagrodę ubiegłorocznemu laureatowi. Został nim dr Krystian Barzykowski z Instytutu Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Doceniono go „za oryginalne i nowatorskie podejście do zjawisk pamięci autobiograficznej, a w szczególności do mechanizmów wydobywania mimowolnych i zamierzonych wspomnień oraz zastosowanie unikatowego warsztatu badawczego do empirycznej weryfikacji propozycji teoretycznych”. Kapituła podkreśliła, że osiągnięcia dr. Barzykowskiego wyznaczają nowe standardy dalszych badań nad pamięcią autobiograficzną.
We wcześniejszych latach Nagrodę im. Andrzeja Malewskiego otrzymywali: Wojciech Cwalina, Aleksandra Łuszczyńska, Aleksandra Gruszka-Gosiewska, Michał Bilewicz, Wojciech Dragan, Piotr Sorokowski, Magdalena Senderecka, Maciej Karwowski, Michał Wierzchoń, Michał Harciarek, Aleksandra Cichocka, Maciej Stolarski, Łucja Bieleninik, Malwina Szpitalak.
Mariusz Karwowski