Jak ocenić jakość miejskich ekosystemów? Czy jest możliwe znalezienie wspólnej metody ich oceny dla całej Europy, od Gibraltaru aż po północ Finlandii? Na te i inne pytania starają się odpowiedzieć uczestnicy projektu „BIOVEINS – zielona i niebieska infrastruktura miast: znaczenie dla bioróżnorodności i zdrowia mieszkańców”, ufundowanego ze środków sieci BiodivERsA, zrzeszającej instytucje finansujące badania naukowe w Europie.
Projekt BIOVEINS realizują w Polsce naukowcy z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu pod kierunkiem prof. Piotra Tryjanowskiego. Przez ostatnie trzy dni w stolicy Wielkopolski w gronie badaczy o pozornie bardzo odległych specjalizacjach – od geoinformatyki i bioinżynierii, po weterynarię i antropologię – z Portugalii (Uniwersytet Lizboński), Francji (Narodowy Instytut Badań Rolniczych i Université de Paris XI Paris-Sud), Szwajcarii (Szwajcarski Federalny Instytut Badawczy) i Estonii (Estoński Uniwersytet Nauk o Życiu) dyskutowano o wstępnych wynikach dotychczas wykonanych prac, które obejmują różnorodne grupy organizmów: bakterie, rośliny, owady, ptaki, a także samych mieszkańców miast. Ci ostatni angażowani są w naukę obywatelską (ang. citizen science). Naukowcy starają się znaleźć pewne uniwersalne kwantyfikatory, które w niedalekiej przyszłości pozwolą w jednoznaczny sposób odpowiedzieć na pytania, w jaki sposób organizować przestrzeń miejską tak, by była ona dobrze funkcjonującym ekosystemem, a jednocześnie – co niemniej ważne – estetycznym miejscem, sprzyjającym zdrowiu! Zieleń – parki, cmentarze, a nawet niewielkie trawniki – to bowiem nie tylko miły dla oka element krajobrazu miasta. Przyciągają mieszkańców miast, spragnionych chwili odetchnienia w cieniu drzew, ale także niezliczone gatunki zwierząt. Różnorodność gatunków roślin przyciąga wszelkie organizmy żywe, które odnajdują w nich pokarm i schronienie.
W ostatnich latach badania miast bardzo zyskały na popularności. Sam fakt, że rośnie zarówno ich liczba, powierzchnia, jak i liczba zamieszkujących ich ludzi – w tej chwili już ponad 50% światowej populacji! – sprawia, że stanowią one istotny obiekt badań. Od końca lat 70. ekologia miast stała się bardzo poważną częścią dziedziny nauk przyrodniczych, a rozległość poruszanych przez nią problemów zdaje się być proporcjonalna do mnogości interakcji zachodzących pomiędzy organizmami w gęstej tkance miejskiej. Wyniki badań nad wpływem miast na zmiany w behawiorze, fizjologii czy nawet anatomii synurbijnych gatunków roślin i zwierząt, nierzadko wywołują zdumienie i zachwyt. Jednakże w tym samym czasie, wyniki innych badań, wywołują skrajnie przeciwne uczucia, wskazując na destrukcyjny wpływ miast i ich mieszkańców na żyjące w nich i w ich pobliżu organizmy.
Jak w takim razie ocenić jakość miejskich ekosystemów? Czy jest możliwe znalezienie wspólnej metody ich oceny dla całej różnorodnej Europy, od Gibraltaru aż po północ Finlandii? Z tymi pytaniami mierzą się właśnie uczestnicy projektu „BIOVEINS – zielona i niebieska infrastruktura miast: znaczenie dla bioróżnorodności i zdrowia mieszkańców”. Celem przedsięwzięcia jest znalezienie wzorców rozmieszczenia różnych organizmów w przestrzeni miejskiej, a następnie skonfrontowanie tych wzorców z właściwościami środowiska oraz zbadanie wpływu urbanizacji na świat roślin i zwierząt. Wyniki badań oprócz wartości poznawczej będą mieć zastosowanie aplikacyjne, ponieważ na ich podstawie zostaną stworzone zalecenia dla urbanistów zajmujących się planowaniem i przekształcaniem zieleni miejskiej tak, aby była ona przyjazna mieszkańcom miast. Zakończenie projektu planowane jest do końca lutego 2020 roku.
MK