Reforma PAN, uniwersytety europejskie oraz „nauka pod kontrolą” to główne tematy październikowego „Forum Akademickiego”.
W tym numerze poruszamy temat nauki i środowiska akademickiego w okresie PRL. Do stworzenia bloku poświęconego tym sprawom zaprosiliśmy badaczy, których interesują kwestie tworzenia nowych uczelni po wojnie, ówczesne wizje kształcenia elit, nowe sposoby uprawiania badań naukowych, kariera uczonego w PRL, polityka naukowa państwa, praktykowane w środowisku akademickim metody oporu, kontrola uczelni przez służby komunistyczne, próby tworzenia nowej inteligencji… Zagadnienia te w swoich tekstach poruszają:
„Celem pierwotnym PPR było uformowanie własnego inteligenta i własnego uczonego, zależnego od partii i uznającego wyłącznie hegemonię jednego tylko paradygmatu badawczego, tj. paradygmatu marksistowskiego. Chcąc tego dokonać, komuniści musieli porzucić dotychczas obowiązującą wizję uniwersytetu spod znaku Immanuela Kanta czy Johanna Fichtego”.
„Tworzenie uniwersytetu w Łodzi przedstawiano jako akt dziejowej sprawiedliwości, wyrównanie krzywd, które Łódź przez dekady musiała cierpieć ze względu na swój polityczny radykalizm i proletariacki charakter. Jednocześnie miał to być symbol demokratycznych i egalitarnych przemian, niesionych przez projekt budowy nowej Polski”.
„Wydział Nauki i Oświaty KC odgrywał rolę superarbitra w sprawach rozpatrywanych przez komitety wojewódzkie PZPR, dawał ogólne wytyczne aktualnej polityki wobec nauki i kontrolował ich wykonanie. Pełnił funkcję kreatora i nadzorcy polityki kadrowej, ostatecznego cenzora w zakresie publikacji naukowych, a także bezpośrednio ingerował w działalność PZPR na uczelniach, stanowiąc narzędzie nie tylko do walki, ale i pacyfikacji opozycji wewnątrzpartyjnej. Jemu także podlegały centralne instytucje polskiej nauki”.
„Wbrew powszechnie panującemu przekonaniu stosunkowo niewielu agentów działających na uczelniach zwerbowano na podstawie materiałów kompromitujących, nawet jeśli wliczy się w to obawę przed odpowiedzialnością karną lub dyscyplinarną. Nieuzasadnione wydają się twierdzenia o częstym stosowaniu szantażu podczas działań werbunkowych prowadzonych wobec pracowników akademickich”.
Ponadto w numerze:
To, oczywiście, tylko część z październikowych propozycji. Nie zapomnieliśmy o miłośnikach naszych cyklicznych pozycji: „Rodów uczonych” czy „Kartek z dziejów nauki w Polsce”, a także aktualności, recenzji książek, komentarzy, felietonów… Nowy numer „Forum Akademickiego” jest już dostępny na naszej stronie internetowej.
MK