O znaczące zwiększenie finansowania badań podstawowych oraz przyznającego w tym obszarze granty Narodowego Centrum Nauki zaapelowała do ministra edukacji i nauki Akademia Młodych Uczonych PAN.
W uchwale podjętej przez Zebranie Ogólne AMU PAN wskazano rolę, jaką odgrywają badania podstawowe w poznaniu praw natury czy zrozumieniu procesów społecznych i wytworów kultury człowieka. Nie można zapominać o fundamencie, jaki tworzą dla techniki. Jak zauważają autorzy uchwały, o znaczeniu badań podstawowych mogliśmy się najlepiej przekonać w trakcie kryzysu pandemicznego: bez tych osiągnięć opracowanie w krótkim czasie skutecznych szczepionek przeciwko COVID-19 nie byłoby możliwe.
W Polsce zasadniczą rolę w finansowaniu badań podstawowych odgrywa Narodowe Centrum Nauki. W stanowisku AMU PAN czytamy, że „wypracowane przez NCN zasady oceny wniosków spełniają najwyższe światowe standardy, a sprawne działanie instytucji pozwala polskim naukowcom, zarówno tym doświadczonym, jak i dopiero rozpoczynającym karierę, realizować ambitne plany i budować zespoły”. Młodych uczonych niepokoi jednak fakt, że wobec wzrostu kosztów wynagrodzeń oraz aparatury badawczej wysokość dotacji celowej dla Narodowego Centrum Nauki utrzymuje się w ostatnich latach na stałym poziomie.
Bezpośrednim tego skutkiem jest znaczący spadek wskaźnika sukcesu w konkursach NCN: zmniejszył się on z 26% w 2017 r. do 16% w 2020 r. Oznacza to, że coraz częściej nie uzyskują finansowania projekty
o znacznym potencjale naukowym – zwraca uwagę AMU PAN.
Autorzy uchwały dodają, że jeśli sytuacja nie ulegnie zmianie, szanse na powodzenie w konkursie grantowym staną się niewspółmiernie małe w stosunku do nakładu pracy koniecznego do przygotowania wniosku. „Sprawi to, że wielu znakomitych naukowców zrezygnuje z ubiegania się o środki NCN, co przyczyni się do obniżenia poziomu
konkursów” – przewidują. Skutki, zdaniem AMU PAN, odczują w pierwszej kolejności badacze rozpoczynający karierę i naukowcy z mniejszych ośrodków.
Akademia Młodych Uczonych apeluje do Ministra Edukacji i Nauki oraz przedstawicieli władz RP o pilne znaczące zwiększenie finansowania Narodowego Centrum Nauki oraz badań podstawowych – napisano w uchwale.
W sprawie tej wypowiadał się niedawno na naszych łamach prof. Zbigniew Błocki, dyrektor NCN. Przypomniał, że budżet kierowanej przez niego instytucji w 2021 roku wynosi nieco ponad 1,2 mld zł, czyli jest mniej więcej 12-krotnie niższy od tego, jaki ma bardzo podobna agencja DFG w Niemczech.
Nasz budżet zwiększył się w latach 2016–18 o ok. 400 mln zł. Od tego czasu już kolejny rok jest płaski, a oczekiwania środowiska rosną. Pod tym względem potencjał NCN nie jest wykorzystywany. Wydaje mi się, że warto więcej inwestować w badania finansowane przez NCN – podkreślał w wywiadzie dla FA prof. Błocki.
Mariusz Karwowski
Uchwała AMU PAN ws. finansowania badań podstawowych oraz Narodowego Centrum Nauki
