W latach 2013–2018 w Polsce 1,5 tys. badaczy reprezentujących dyscypliny informatyczne (tj. informatykę techniczną i telekomunikację lub informatykę) opublikowało około 5,3 tys. artykułów lub monografii naukowych z zakresu sztucznej inteligencji. Co piąta z tych publikacji ukazała się w czasopiśmie posiadającym współczynnik wpływu (tzw. impact factor) – wynika z raportu przygotowanego przez Ośrodek Przetwarzania Informacji – Państwowy Instytut Badawczy.
Publikacja to część większego raportu „Rozwój sztucznej inteligencji w sektorze nauki w Polsce”, który – jak zapowiadają autorzy – powstanie do końca tego roku. Przedstawi obraz tego, jak polskie uczelnie i ośrodki naukowe przygotowane są do prowadzenia badań nad sztuczną inteligencją (SI) oraz ich ofertę kształcenia specjalistów w tym zakresie. Na razie OPI – PIB zaprezentował liczby dotyczące publikacji prac z obszaru sztucznej inteligencji w podziale na dyscypliny, ośrodki czy prestiż periodyku, w którym opublikowano pracę naukową.
W latach 2013-2018 w bazie Polska Bibliografia Naukowa zarejestrowanych zostało 11 766 publikacji, które w tytule lub abstrakcie zawierały co najmniej jedno słowo kluczowe charakterystyczne dla prac z obszaru sztucznej inteligencji. Aż 45% z tych prac powstało w ramach dwóch dyscyplin naukowych: informatyki oraz informatyki technicznej i telekomunikacji. Analiza tych publikacji pozwala uznać, że w instytucjach naukowych w Polsce nad zagadnieniami SI pracuje obecnie około 1,5 tys. badaczy z obszaru informatyki. W ramach pozostałych dyscyplin także powstają prace naukowe o zastosowaniach SI oraz dotyczące różnych aspektów rozwoju tych technologii. W analizowanych latach opublikowało je około 5 tys. badaczy.
Liczba wszystkich badaczy zajmujących się SI, podobnie jak liczba tworzonych przez nich publikacji, w latach 2013–2017 pozostawała stabilna i oscylowała w granicach 2000–2200 badaczy lub publikacji. W czterech na dziesięć przypadków publikacje dotyczące tematyki SI mają więcej niż jednego autora. Z kolei spośród publikacji wieloautorskich 40% to efekt pracy badaczy reprezentujących różne dyscypliny naukowe. Jedynie 11,8% wszystkich publikacji powstało w ramach współpracy naukowców zajmujących się różnymi dziedzinami nauki.
W omawianym okresie najwięcej naukowców z obszaru SI prowadziło badania w ramach nauk inżynieryjno-technicznych (3262 osób, które wskazały tę dyscyplinę jako swoją główną), z czego najwięcej w ramach informatyki technicznej i telekomunikacji (1150 osób). W ramach nauk ścisłych publikacje dotyczące SI stworzyło łącznie 825 naukowców, z czego 136 osób wskazywało informatykę jako swoją pierwszą bądź jedyną dyscyplinę naukową.
Temat sztucznej inteligencji poruszali w swoich publikacjach przede wszystkim badacze posiadający co najmniej stopień naukowy doktora (52%). Aktywność w tym zakresie osób z tytułem licencjata, magistra i równorzędnym była niewielka. Wśród badaczy SI reprezentujących wszystkie dyscypliny naukowe było 29% doktorów habilitowanych i 17% profesorów. Jedna trzecia badaczy w ciągu sześciu analizowanych lat opublikowała co najmniej trzy prace naukowe z zakresu SI, natomiast niemalże połowa nie więcej niż jedną.
Największa grupa specjalistów SI, którzy są aktywni publikacyjnie, to osoby w czwartej dekadzie życia (2158 osób) oraz badacze między trzydziestym a trzydziestym dziewiątym rokiem życia (1693 osoby). Warto także zwrócić uwagę, że badacze, którzy w 2019 roku osiągnęli 60 lat lub więcej, stanowią niemalże jedną czwartą wszystkich aktywnych publikacyjnie specjalistów SI.
W zbiorze wszystkich publikacji naukowych o tematyce SI znalazło się 56% artykułów z czasopism naukowych oraz 44% monografii lub rozdziałów w pracach zbiorowych. Autorzy prac naukowych z obszaru sztucznej inteligencji w swoich publikacjach najczęściej poruszali tematykę związaną ze sztucznymi sieciami neuronowymi (1 822 publikacje zawierające frazę „neural network” w tytule bądź abstrakcie). W dalszej kolejności popularne były prace dotyczące przetwarzania obrazów, algorytmów genetycznych, analizy danych („data mining”, „big data”), systemów wspomagania decyzji oraz teorii zbiorów rozmytych („fuzzy set”, „fuzzy logic”). Rozwój technologii w tych obszarach uznać można za główny nurt tematyczny sztucznej inteligencji w Polsce. Większość prac publikowana była w języku angielskim – wśród dziesięciu najczęściej występujących słów kluczowych nie ma żadnych w języku polskim.
Najwięcej badaczy SI reprezentujących dyscypliny informatyczne zatrudnionych było w Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie (147 osób), na Politechnice Warszawskiej (129 osób), Politechnice Wrocławskiej (104 osoby), Politechnice Śląskiej (95 osób) oraz na Politechnice Łódzkiej (77 osób).
Warto odnotować, że prace naukowe z zakresu SI powstają także w dyscyplinach innych niż informatyka, w tym nawet w naukach humanistycznych i społecznych. Na przykład w obrębie nauk o zarządzaniu i jakości, a także ekonomii i finansów metody sztucznej inteligencji są stosowane do rozwiązywania zagadnień dotyczących np. ryzyka czy konkurencyjności. Z kolei w ramach nauk prawnych, filozofii czy sztuki odnaleźć można analizy zastosowania sztucznej inteligencji w różnych obszarach życia. Łącznie w ramach dyscyplin innych niż informatyczne powstało ponad 7,3 tys. publikacji napisanych przez prawie 5 tys. naukowców.
W prestiżowych czasopismach z obszaru sztucznej inteligencji dotyczących uczenia maszynowego, data mining, przetwarzania obrazów oraz interakcji człowieka z komputerem w latach 2013–2018 swoje artykuły opublikowało łącznie 1,2 tys. badaczy. Siedmiu na dziesięciu z nich reprezentowało dyscypliny informatyczne.
Wśród instytucji zatrudniających najwięcej badaczy publikujących artykuły naukowe w prestiżowych czasopismach informatycznych o tematyce SI znalazły się: Akademia Górniczo-Hutnicza (106 osób), Politechnika Warszawska (93 osoby), Politechnika Wrocławska (93 osoby), Uniwersytet Warszawski (93 osoby) oraz Politechnika Poznańska (82 osoby).
źródło: OPI – PIB